Theo EVN, giá thành sản xuất điện trong thời gian qua bị ảnh hưởng nặng nề bởi nhiều yếu tố đầu vào, bao gồm sản lượng điện phát, giá nguyên liệu (như than, dầu, khí) và tỷ giá ngoại tệ. Đặc biệt, sự biến động của các yếu tố này đã tạo ra áp lực lớn cho khâu phát điện, vốn chiếm tới 83% tổng chi phí sản xuất điện.
Trong năm 2023, hiện tượng El Nino và biến đổi khí hậu đã khiến thủy văn không thuận lợi, nước về các hồ thủy điện lớn ở miền Bắc rất thấp, dẫn đến mức nước cạn tới mức "chết" vào cuối mùa khô. Kết quả là các hồ thủy điện – nguồn cung điện rẻ – không còn phát huy được vai trò như trước, buộc EVN phải huy động nguồn nhiệt điện, thậm chí cả nguồn điện dầu với giá thành rất cao, để đảm bảo cung cấp điện liên tục cho người dân và doanh nghiệp.
Cơ cấu nguồn điện cũng có những thay đổi đáng kể trong năm qua. Tỷ trọng thủy điện, nguồn điện có giá mua rẻ, giảm mạnh từ 38% xuống chỉ còn 30,5%. Ngược lại, tỷ trọng các nguồn điện có giá mua đắt như nhiệt điện than và dầu lại tăng từ 35,5% lên 43,8%. Điều này đồng nghĩa với việc EVN phải chi trả nhiều hơn cho sản xuất và mua điện, nhưng lại không thể duy trì mức giá bán lẻ như cũ.
Ngoài ra, nhu cầu điện của Việt Nam tiếp tục tăng cao qua các năm, trong khi các dự án nguồn điện mới có giá thành rẻ vẫn còn hạn chế. Để bù đắp, EVN buộc phải tăng cường mua điện từ các nguồn có giá thành cao, đặc biệt là từ các nguồn nhiệt điện sử dụng than nhập khẩu và nhiệt điện dầu.
Giá nhiên liệu, mặc dù có giảm so với mức đỉnh năm 2022, nhưng vẫn duy trì ở mức cao so với những năm 2020 và 2021. Đặc biệt, giá than pha trộn từ các nhà cung cấp lớn như TKV và Tổng công ty Đông Bắc vẫn cao hơn từ 29-35% so với năm 2021. Thêm vào đó, sự tăng mạnh của tỷ giá ngoại tệ trong năm 2023 đã khiến chi phí mua điện từ các nguồn có hợp đồng bằng ngoại tệ (USD) tăng vọt, gây áp lực lớn lên EVN.
Việc EVN điều chỉnh giá điện không chỉ dựa trên các yếu tố thực tiễn, mà còn tuân thủ theo định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Chiến lược này nhấn mạnh nguyên tắc "áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng" và "xóa bỏ mọi rào cản để bảo đảm giá năng lượng do thị trường quyết định một cách minh bạch".
Ngoài ra, quyết định tăng giá điện lần này cũng phù hợp với Quyết định số 05/2024 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế điều chỉnh giá bán lẻ điện bình quân.
Tăng giá điện là một bước đi khó tránh trong bối cảnh hiện nay, khi mà các yếu tố đầu vào như giá nhiên liệu, tỷ giá và sự thay đổi cơ cấu nguồn điện đều gây áp lực lên giá thành sản xuất. Dù mức tăng 4,8% có thể gây lo ngại, nhưng đây là giải pháp để đảm bảo an toàn cho hệ thống cung cấp điện, cũng như hỗ trợ sự phát triển bền vững của ngành năng lượng trong tương lai.
