11 chương sách ngổn ngang những tư liệu sống động và giầu chất bi hài được khai triển trên không gian khá rộng vào những thời điểm gay cấn. Hàng loạt nhân vật hiện hình, lồ lộ những tật xấu trong giới quan chức địa phương.
Khởi đầu là cuộc nhậu trong phòng VIP giữa mưa giông ở quán cá Hân Hoan sang trọng. Trương Tồn, Phó bí thư thường trực Tỉnh uỷ cùng phe cánh bàn mưu, tính kế hạ gục Ngô Quyên, Bí thư thành phố trực thuộc tỉnh thuộc diện quy hoạch đứng đầu tỉnh.
Câu chuyện dẫn ra những uẩn khúc về đề bạt, cất nhắc bất chấp tiêu chí, quy trình. Kim Lũ có bố là cố Bí thư Tỉnh ủy từng lừng danh “khoán hộ” thuộc diện quy hoạch cán bộ cấp chiến lược nhưng không trúng Tỉnh ủy, được điều chuyển làm Giám đốc Sở Tư pháp. Ngọc Hồn, sau khi tái lập tỉnh là Trưởng ban tổ chức Tỉnh ủy nhưng qua đại hội cũng không trúng Tỉnh uỷ viên, vẫn được giao làm Giám đốc Sở Nông,-Lâm nghiệp đến khoá sau lại trúng Tỉnh uỷ, làm Phó Chủ tịch, rồi Chủ tịch tỉnh. Nguyễn Chút, Thường vụ Tỉnh uỷ, từ Giám đốc Sở thực thi pháp luật, khi Trần Bố làm Bí thư Tỉnh uỷ thì được điều động bổ nhiệm là Phó bí thư thường trực Tỉnh uỷ. Thạch Phí từ Phó thường trực lên Chủ tịch tỉnh nhưng bị Nguyễn Chút là người nắm nhiều thói hư tật xấu của Thạch Phí, kiên quyết ngăn chặn Thạch Phí từ Chủ tịch tỉnh lên làm Bí thư Tỉnh uỷ khi Trần Bố luân chuyển về Trung ương. Nhận vật Thạch Phí cũng luân chuyển về trên làm Thứ trưởng một Bộ.
Nhân vật Cần Kéo, Trưởng ban Tổ chức Tỉnh ủy khoá đầu khi mới tái lập tỉnh hám “của lạ” và “nuốt đất” nhưng khôn khéo thoát đeo còng số 8. Ta bắt gặp đủ loại lãnh đạo nhem nhuốc, chuyên quyền, ham hố lạc thú bị dân sở tại đặt vè:
Đất ông Ái/ Gái ông Dùng (tức Trần Dùng, tên cúng cơm của Trần Bố/ Tham nhũng ông Phí/ Lì xì ông Chút/ Ấm ức ông Cù.
Dẫn giải rõ ràng thì Ái là lãnh đạo thị xã tỉnh lỵ (nay là thành phố), lên Phó Chủ tịch tỉnh, nắm được quy hoạch, mua đất “chó ỉa” rẻ như bèo, gặp thời đô thị hóa mở đường phố thành đất vàng, hợp đồng cho ngân hàng thuê, xây trụ sở 5 tầng ở vị trí đắc địa, chờ hết giao kèo, hạ cánh có cơ ngơi hưởng lộc.
Trần Bố, Bí thư tỉnh, là tay chơi, hoạt ngôn, ưa ca nhạc, lệnh mở phòng ka-ra-ô-kê ngay Văn phòng Tỉnh ủy, tranh thủ và đãi hậu cánh văn nghệ sĩ và báo chí gây thanh thế. Dư luận cứ râm ran về quan hệ “hoa thơm bướm lượn” đối với Trần Bố nhưng khéo che đậy. Trần Bố có đứa “con nuôi” được hướng đạo tiến thân bằng con đường cán bộ “đoàn thể” nhanh chóng làm Bí thư Tỉnh Đoàn, luân chuyển làm Chủ tịch, leo lên Bí thư thị xã (nay là thành phố) thuộc tỉnh, leo lên Phó chủ tịch tỉnh, thuộc diện quy hoạch cán bộ cấp chiến lược của tỉnh. Nhờ xử thế linh hoạt, mềm dẻo, tuy bị điều tiếng, Trần Bố giữ trong ấm, ngoài êm, ung dung yên vị, không như đồng cấp ở tỉnh nọ kéo hotgirl tốt nghiệp Cao đẳng thông tin làm tạp vụ, vội vã kết nạp Đảng, cử đi học Trường hậu bổ, dự kiến giao chức Phó Giám đốc Sở Xây dựng, bị bại lộ, ôm khối tài sản khủng chạy mất tăm.
Thạch Phí khi làm Chủ tịch tỉnh thường xuyên rao giảng đạo đức, cao giọng giáo huấn. Vậy mà vị này gian trá, phù phép để mẹ vợ ở huyện khác không có hộ khẩu ở thành phố tỉnh lỵ đứng tên ngốn 10 ha đồi biến tướng trồng cây ăn quả thành xây cất các công trình kiến trúc, nuôi nhốt động vật, có cả loài thú hoang dã, làm nơi xả stress cuối tuần, bị báo chí phanh phui, tìm mọi mánh khoé để hợp thức hoá. Nguyễn Chút, Phó bí thư thường trực tỉnh chờ nghỉ hưu thì vơ bèo vợt tép, nhấm nháp đếm phong bì như nhận lì xì ngày Tết. Hoàng Trương Cù, Giám đốc Sở Giáo dục thăng Phó Chủ tịch tỉnh, chưa am hiểu các lĩnh vực khác, ký bừa cấp phép dự án Trường quốc tế Lu-nít An-bớt 18 ha, bị bỏ bễ, thành nơi cỏ mọc no bụng bò, là nơi bọn nghiện ma túy tụ tập. Trương Cù xoay xỏa, ôm 6 lô đất liền kề hơn1000 m2, dựng biệt phủ hoành tráng. Có 3 con gái, khao khát thêm thằng cu nối dõi, Cù chọn cháu họ làm lái xe riêng và được hắn môi giới tằng tịu với cô giáo tiểu học. Sự thật là cuộc tình vụng trộm tay ba. Trớ trêu, xét nghiêm ADN thì cu con chính là sản phẩm của thằng cháu mất dạy.
Tơ Vò xoáy sâu về những cuộc đấu dá, tranh giành địa vị, ngôi thứ. “Đồng chí” thành “Đồng chóe”. Phạm Vấn là Bí thư Tỉnh uỷ dằn mặt Trương Tồn qua chiêu doạ bỏ phiếu tín nhiệm trong Ban Thường vụ. Đến nhiệm kỳ tiếp theo, Trương Tồn cay cú vì đứng đội sổ trúng Tỉnh uỷ viên, bị tuột mất Phó bí thư thường trực, cam chịu làm giám đốc một sở. Bị kích động, Trương Tồn cùng phe cánh xui bố là cán bộ lão thành, từng làm Bí thư tỉnh lớn gửi đơn tố cáo tiêu cực trong việc phê duyệt, thi công một số dự án xây dựng, chuyển giao tại tỉnh nhằm vào Bí thư Tỉnh uỷ Hoàng Thuỳ và Trấn Nguyên, Chủ tịch tỉnh nhưng bị thất bại. Phụng Tiên, Giám đốc Sở Thực thực thi pháp luật đã cho quân điều tra vụ cây sưa đỏ hơn trăm tuổi quý hiếm trong khuôn viên Tỉnh ủy bị bức tử đem bán rẻ cho thương lái gỗ ở Kinh Bắc để trục lợi mà dư luận đồn thổi liên quan đến Phạm Vấn để khống chế. Đa mưu, giảo quyệt, Phụng Tiên móc ngoặc với Thạch Phí dựng lên vụ án trang trại Đồng Cam, đẩy Ngô Quyên và Hữu Lai vào tù…
Cấp huyện cũng đầy rẫy tình trạng hầm hè, tranh giành quyền lực. Chân tướng vô tài, bất hạnh hiển hiện. Hám tiền, đĩ bợm, lừa lọc, hống hách, sắp xếp gia tộc, thân tín làm quan trắng trợn. Nhờ vào cũ vợ, Bùi Đò thăng quan, rắp tâm ruồng bỏ vợ cướp vợ của quan chức ngành kiểm sát vẫn được tin dùng. Nhân vật Khương Tồn khi làm quan huyện cặp bồ nhí, vợ “ăn nem” trả miếng, bị đối thủ bêu riếu. Cấn Vân Đại, Bí thư huyện Sông Cà Bé, từng trốn nghĩa vụ quân sự, nay đứng đầu huyện leo lẻo huấn thị thanh niên ngày tòng lên đường bảo vệ Tổ quốc! Cấn Vân Đại bao che những hành vi tiêu cực, vi phạm Luật Đất đai, lờ tịt đơn kiện chính quyền xã Yên Quảng ăn chặn tiền hỗ trợ người nghèo, làm hầm bi-ô-ga, tiền nội thất nhà văn hóa thôn, cứng hóa kênh mương, xây dựng lưới điện... Vơ vét của bất chính, Cấn Vân Đại xây biệt phủ, lấp liếm việc thiếu an toàn lao động, xẩy ra tai nạn chết người; gian trá phong con gái không có hồ sơ đảng viên làm phó phòng, rồi trưởng phòng Giáo dục đào tạo; giải thoát con rể đam mê cờ bạc bị bắt quả tang; đưa con trai, em rể thăng chức vù vù. Quyền uy nhất huyện nhưng trốn tránh các buổi tiếp dân đùn đẩy việc nan giải cho thuộc cấp…
Những trang viết nối nhau bóc mẽ các thủ đoạn tiến thân, bóc trần tâm địa đen tối của lũ quan tham. Thời Trần Bố làm Bí thư Tỉnh uỷ, Thạch Phí làm Chủ tịch tỉnh mở các khu công nghiệp trên đất lúa “bờ xôi, ruộng mật” thu hút được vốn đầu tư FDI, nâng cao thu ngân sách, thoát khỏi tỉnh thuần nông không chỉ tự túc được ngân sách mà còn đóng góp cho ngân sách Trung ương, nhưng cũng để lại nhiều tiêu cực vi phạm Luật Đất đai không biết dến bao giờ mới giải quyết được hậu quả năng nề, gây bức xúc dư luận xã hội. Tác giả đã khắc hoạ nhân vật Trương Tồn biếng nhác, mê cờ tướng, tuy là tiến sĩ nhưng mù về ngoại ngữ. Nào Phạm Vấn từng là lái buôn chuối sang Tàu, bỏ bễ sinh hoạt Đảng, dính vào nghi án bức tử cây sưa đỏ để trục lợi nhưng ngoi lên Bí thư Tỉnh uỷ, cất nhắc con rể bất tài có chân trong Thường vụ Tỉnh uỷ, đảm đương chức vụ cao. Nào Ngọc Hồn, con cái học hành lỗ mỗ nhưng nằm trong quy hoạch đào tạo cán bộ nguồn của tỉnh. Vợ con Ngọc Hồn nhận nhiều tiền “đặt cọc” chạy dự án của không ít doanh nghiệp nhưng không giải quyết được, đã bị các nạn nhân mang quan tài đặt trước cổng nhà, gây chấn động dư luận xã hội.
Trịnh Quỳ vốn khố rách áo ôm, cố lấy bằng cử nhân luật nhưng xoay sang kinh doanh bất động sản. Trịnh Quỳ đánh bóng tên tuổi, lôi kéo truyền thông tung hê, là Chủ tịch HĐQT tập đoàn kinh tế có lúc lọt tốp đầu sàn chứng khoán. Nhiều mánh khóe, thay đổi công năng, Trịnh Quỳ phá vỡ quy hoạch, tự xây các công trình trái luật, gây hậu ra hậu quả rất nghiêm trọng, trong đó có quê hương của hắn.
Với ngòi bút sắc sảo, Vũ Xuân sâu chuỗi, phân tích, mổ xẻ ung nhọt chốn quan trường, liệt kê những bằng chứng không thể chối cãi. Tệ nạn quan liêu, bè cánh, ganh ghét, kiêu căng, hách dịch, chuyên quyền, độc đoán, sa dọa diễn ra nhan nhản. Những mánh khóe “tọa sơn quan hổ đấu”, “đục nước béo cò” được vận dụng tinh vi, thâm hiểm. Guồng máy tư pháp, hành pháp vừa non kém, vừa thoái hóa, vừa bất lực. Vụ án “Trang trại Đồng Cam” xử sơ thẩm, phúc thẩm đến 6 lần kéo dài gần 10 năm vẫn chưa thi hành được án. Bị án vẫn kháng án, đang đợi giám đốc thẩm hay tái thẩm. Có những trang viết cười ra nước mắt, minh chứng thuyết nhân- quả nhỡn tiền. Những kẻ sống bạc tình, bất nghĩa dù có chức phận lớn không tránh khỏi báo ứng. Đứa sa vòng lao lý, đứa tan nát gia đình, đứa thân bại, danh liệt, đứa chết không ai đưa đám, không có lỗ chôn…
Tơ Vò, bức tranh chân thực, đậm đường nét biếm họa, khía sâu vào mặt trái cơ chế thị trường trong đời sống xã hội, kết thúc với những tia sáng le lói của một thời kỳ mới dưới quyết sách đúng đắn, chuẩn mực của nữ Bí thư Hoàng Thùy nhiệm kỳ đầu, xóa dần màu xám còn níu bám dai dẳng…
Là nhà báo chuyển sang viết văn, có lẽ Xuân Vũ chưa có nhiều kinh nghiệm cấu tạo cốt truyện chặt chẽ, triển khai tình huống bài bản, tạc dựng những tính cách hoàn chỉnh. Không hiếm những diễn giải dài dòng về các loại nghị quyết, chỉ thị các cấp, đôi khi bất cập trong sử dụng từ ngữ khiến tác phẩm thiếu thanh thoát. Dường như tác giả thiên về trần thuật hơn là miêu tả nhân vật, sự việc.
Điều đáng ghi nhận là Tơ Vò giàu chất liệu, tình tiết, biểu hiện vốn hiểu biết, vốn sống phong phú, từng trải, khẳng định bản lĩnh không vòng vo, tránh né, nói thẳng sự thật, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao của người cầm bút. Đây đó, có những liên hệ khơi gợi một số phi vụ nổi cộm về thế thái nhân tình của đất nước. Quyền lực buông lỏng, vượt khỏi sự quản lý khắt khe là tiền đề nảy sinh tham nhũng và tham những không những đảo lộn, khuấy đục xã hội, làm mất uy tín của thể chế chính trị, còn tạo thói xấu đua chen, ganh ghé, kiếm chác lợi quyền bằng mọi cách là tư tưởng chủ đạo xuyên suốt, tạo nên ám ảnh và sức hấp dẫn của Tơ Vò. Đó là ưu thế dễ nhận ra, giúp tác giả tiếp tục sáng tạo, thu hút bạn đọc ở cuốn sách thứ hai- Truyện ký ỨNG NGHIỆM THÀNH ĐẠT với bút danh Quân Yên ấn hành năm 2023 và tiểu thuyết CÂY THAY LÁ cũng đều do NXB Hội Nhà văn vừa ấn hành tiếp nối mạch chuyện trong tiểu thuyết Tơ Vò đang được bạn đọc và công chúng quan tâm.
N.T
