Ngày 11 tháng 4 năm 2024, tại Hà Nội, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đã truyền đi thông điệp giữ nguyên dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2024. Theo Báo cáo Triển vọng Phát triển Châu Á (ADO) tháng 4 năm 2024 công bố cùng ngày, kinh tế Việt Nam được kỳ vọng đạt mức tăng trưởng 6,0% trong năm 2024 và 6,2% vào năm 2025.
Thực trạng kinh tế Việt Nam từ góc nhìn của Ngân hàng Phát triển châu Á
Phân tích thực trạng kinh tế Viêt Nam gần đây, chuyên gia nghiên cứu tổng hợp của ADB cho rằng, nhu cầu toàn cầu suy giảm và lãi suất quốc tế cao đã tác động mạnh đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong năm 2023. Tuy nhiên, việc chuyển hướng nhanh chóng sang chính sách tiền tệ hỗ trợ tăng trưởng và đầu tư công quy mô lớn là những biện pháp then chốt được thực hiện để duy trì phục hồi tăng trưởng. Tốc độ tăng trưởng thời gian qua và dự báo cho những năm sắp tới được thể hiện trong hình 1 dưới đây.
Nhu cầu toàn cầu suy giảm và lãi suất quốc tế tăng cao đã cản trở đến mức tăng trưởng của Việt Nam. Bằng sự chuyển hướng kịp thời sang chính sách tiền tệ hỗ trợ tăng trưởng, một trong những biện pháp then chốt, đã giúp nền kinh tế quay lại quỹ đạo phục hồi. Đầu tư công với quy
mô lớn trong năm 2024 sẽ tiếp tục khôi phục đà tăng trưởng. Lạm phát dự kiến sẽ tăng lên cùng
với quá trình phục hồi kinh tế. Thách thức chính sách chủ chốt là nâng cao hiệu quả đầu tư công để kích thích tăng trưởng trong ngắn hạn và tạo nền tảng cho phát triển lâu dài.
Theo các chuyên gia phân tích, sự phục hồi tương đối toàn diện trong ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu, dịch vụ và hoạt động ổn định của ngành nông nghiệp được kỳ vọng sẽ hỗ trợ cho đà phục hồi của nền kinh tế. Ngoài ra, nhờ dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và kiều hối tích cực, thặng dư thương mại đã được duy trì; tiêu dùng trong nước phục hồi; kích thích tài khóa tiếp tục với chương trình đầu tư công đáng kể, được coi là chìa khóa để thúc đẩy tăng trưởng trong năm 2024.
Cho dù có những nỗ lực tích cực của các cấp chỉ đạo; song nhu cầu thế giới suy yếu do phục hồi kinh tế chậm và việc trì hoãn bình thường hóa lãi suất ở Hoa Kỳ và những nền kinh tế phát triển cùng với những căng thẳng địa chính trị đang tiếp diễn đã gây những cản trở đến quá trình phục hồi tăng trưởng dựa vào xuất khẩu.
Để thúc đẩy tăng trưởng, cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để giải quyết những yếu kém về cơ cấu trong nước như sự phụ thuộc nhiều vào ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI; mối liên kết còn lỏng lẻo giữa các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu và phần còn lại của nền kinh tế; thị trường vốn còn non trẻ và sự phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng ngân hàng, cũng như các rào cản pháp lý phức tạp đối với doanh nghiệp.
Phân tích những hoạt động kinh tế của Việt Nam thời gian qua, ADB nhận thấy đà tăng trưởng đã giảm mạnh từ 8,0% của năm 2022 xuống còn 5,0% trong năm 2023. Do phục hồi chậm trên toàn cầu, xung đột kéo dài giữa Nga - U-crai-na và những xung đột gần đây ở Trung Đông đã làm giảm nhu cầu toàn cầu, gây sụt giảm đáng kể ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu là động lực tăng trưởng chính của nền kinh tế, khiến tăng trưởng của ngành này giảm gần một nửa, xuống còn 3,6%.. Sự sụt giảm mạnh trong ngành công nghiệp chế biến, chế tạo đã dẫn đến tăng trưởng công nghiệp chỉ tăng 3,7%, chỉ bằng một nửa so với mức 7,5% của năm 2023. Lĩnh vực bất động sản cũng gặp nhiều khó khăn dẫn đến tăng trưởng của ngành xây dựng từ 7,9% trong năm 2022 giảm xuống còn 7,1%.
Các ngành kinh tế khác vẫn duy trì tăng trưởng lành mạnh. Do giá hàng hóa gia tăng thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, ngành nông nghiệp đã duy trì mức tăng trưởng 8%. Trong ngành du lịch, số khách quốc tế gia tăng đều đặn; ước tính đạt 12,6 triệu lượt, gấp 3,4 lần năm 2022, mức tăng trưởng này giúp ngành dịch vụ tăng trưởng 6,8% trong năm 2023.
Trong bối cảnh tăng trưởng toàn cầu giảm tốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), một ngân hàng trung ương, đã chuyển sang chính sách tiền tệ hỗ trợ tăng trưởng. Tăng trưởng sụt giảm trong quý 4 năm 2022 khiến NHNN phải giảm lãi suất điều hành bốn lần trong năm 2023, Với mức giảm lãi suất 1,5% đã làm gia tăng khoảng cách giữa lãi suất của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) và lãi suất điều hành của NHNN, tạo áp lực gia tăng lên đồng nội tệ, khiến dòng vốn đầu tư gián tiếp sụt giảm và làm tăng rủi ro lạm phát từ bên ngoài. Đồng Việt Nam đã mất giá 1,2% so với đô-la Mỹ trong năm 2023. Tiếp sau các đợt giảm lãi suất điều hành, các ngân hàng thương mại đã hạ lãi suất huy động bình quân từ 3%-5% để gia tăng tín dụng. Tăng trưởng tín dụng ngân hàng ước tính đạt 13,5%, trong khi tổng phương tiện thanh toán tăng vọt.
Gian lận tài chính đã tác động mạnh tới thị trường vốn trong năm 2022 và 2023. Những thay đổi pháp lý kịp thời, bao gồm tái cơ cấu trái phiếu cùng các biện pháp khác, đã giúp ổn định tâm lý thị trường vào đầu năm 2023. Giá trị trái phiếu phát hành mới tăng 19,6% so với cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, việc chậm thanh toán gốc và lãi đối với dư nợ trái phiếu doanh nghiệp ước tính lên tới 40 tỉ USD, tiếp tục gia tăng áp lực lên thị trường trong năm 2024.
Do nhập khẩu giảm nhanh hơn xuất khẩu. Tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 355,5 tỉ USD (83%) trong khi nhập khẩu giảm còn 327,5 tỉ USD (76% GDP), cán cân thương mại thặng dư nhiều đã hỗ trợ thặng dư tài khoản vãng lai, đạt 5,9% trên GDP. Chênh lệch lớn so với lãi suất toàn cầu dẫn tới thâm hụt tài khoản vốn và tài chính ở mức ước tính 0,7% GDP trong năm 2023. Tuy nhiên, thặng dư tài khoản vãng lai lớn đã giúp cán cân thanh toán quốc tế tổng thể đạt thặng dư khoảng 1,3% GDP trong năm 2023, so với mức thâm hụt 5,6% GDP trong năm 2022. Tính tới cuối năm 2023, dự trữ ngoại hối đã tăng lên tới 3,3 tháng nhập khẩu,
Chính sách tài khóa trong năm 2023 tiếp tục mở rộng. Mức sụt giảm 22,4% trong doanh thu xuất nhập khẩu năm 2023 đã làm giảm 5,4% thu nhập, trong khi chi đầu tư cơ bản gia tăng đã làm tăng tổng chi ở mức 10,9%. Tuy nhiên, các khoản trả nợ công được kiểm soát tốt và chi thường xuyên được kiềm chế đã giúp duy trì ngân sách tương đối cân bằng, với mức thâm hụt nhẹ ước tính bằng 0,14% GDP.
Triển vọng kinh tế Việt Nam từ góc nhìn của Ngân hàng Phát triển châu Á
Nền kinh tế được kỳ vọng tăng trưởng 6,0% trong năm 2024 và 6,2% trong năm 2025
Từ những phân tích của chuyên gia ADB có thể thấy: Sự phục hồi tăng trưởng tương đối toàn diện trong các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu, dịch vụ và nông nghiệp ổn định đã tạo thuận lợi cho quá trình phục hồi từng bước nền kinh tế.
Dòng vốn FDI, kiều hối tích cực và thặng dư thương mại được duy trì, hỗ trợ tài khóa được tiếp tục và chương trình đầu tư công đáng kể đã kích thích tăng trưởng mạnh mẽ. Trong quý đầu tiên của năm 2024, tăng trưởng kinh tế đã tăng 5,7% so với mức 3,4% c của cùng kỳ năm trước. Tuy nhiên, rủi ro sụt giảm từ những bất ổn địa chính trị toàn cầu và nguy cơ dễ đổ vỡ của cấu trúc trong nước cũng đã cản trở tăng trưởng.
Sự trở lại của các đơn hàng xuất khẩu mới và tiêu dùng trong nước đã vực dậy đà tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo từ cuối năm 2023, và gia tăng mạnh hơn trong năm 2024. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng trưởng 6,8% trong quý 1 năm 2024 so với mức giảm 0,5% cùng kỳ năm trước, đóng góp vào tốc độ tăng trưởng 6,3% của sản xuất công nghiệp. Lãi suất thấp hơn, các biện pháp tài khóa hỗ trợ tăng trưởng và khung pháp lý liên quan tới đất đai được cải thiện sẽ hỗ trợ ngành xây dựng. Tuy nhiên, tăng trưởng toàn cầu chậm và lãi suất điều hành toàn cầu vẫn ở mức cao có thể cản trở tăng trưởng của ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu. Lãi suất thấp, các biện pháp chính sách tài khóa và tăng lương sẽ thúc đẩy các dịch vụ tiêu dùng trong năm 2024. Doanh số bán lẻ trong quý 1 năm 2024 cao hơn 8,2% so với cùng kỳ năm 2022 .
Hoạt động kinh tế phục hồi, tuy chậm nhưng sẽ thúc đẩy các dịch vụ logistic, chính sách thị thực cởi mở hơn sẽ thúc đẩy du lịch. Về tổng thể, ngành dịch vụ được dự báo sẽ tăng trưởng 7,7% trong năm 2024. Nhu cầu toàn cầu đối với hàng hóa nông nghiệp và các hiệp định thương mại tự do sẽ tiếp tục hỗ trợ xuất khẩu nông sản.
Chính sách tiền tệ sẽ theo đuổi mục tiêu kép là bình ổn giá cả và tăng trưởng, ngay cả khi không gian chính sách bị hạn chế.
Tình trạng suy thoái dự kiến của nền kinh tế toàn cầu trong năm 2024 có thể được kiềm chế bởi giá dầu toàn cầu, từ đó có thể giảm áp lực lạm phát. Lạm phát bình quân trong quý 1 năm 2024 đã giảm còn 3,8%so với mức cao hơn 4,2% cùng kỳ năm trước. Lạm phát được dự báo tăng nhẹ lên tới 4% trong năm 2024 và 2025. Mặc dù dự báo lạm phát vẫn dưới mức mục tiêu 4%-4,5%, song áp lực trong ngắn hạn vẫn có thể tồn tại do những căng thẳng địa chính trị và sự gián đoạn của các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cục Dự trữ liên bang Mỹ dự kiến cắt giảm lãi suất trong năm 2024 và lạm phát bên ngoài sẽ tiếp tục hạ nhiệt, dù chậm hơn so với kỳ vọng.
Các đợt cắt giảm lãi suất của FED trong năm 2024 giúp giảm áp lực lên tiền đồng. Tuy nhiên, rủi ro nợ xấu tăng cao với mức đỉnh điểm 4,6% tổngtổng dư nợ vào cuối năm 2023 so với 2,0% trong năm 2022 làm giảm triển vọng nới lỏng thêm chính sách tiền tệ. Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi có hiệu lực ngày 1 tháng 7 năm 2024 cũng sẽ giám sát tốt hơn các hoạt động cho vay. Trong bối cảnh không gian chính sách tiền tệ hạn chế, chi tiêu tài khóa và đầu tư sẽ là chìa khóa tăng trưởng trong năm 2024.
Vị thế tài khóa thuận lợi, với thâm hụt ngân sách không đáng kể và tỉ lệ nợ công trên GDP thấp, mang lại đủ không gian tài khóa để hỗ trợ tăng trưởng.
Chương trình giảm thuế giá trị gia tăng hiện tại đã được gia hạn tới tháng 6 năm 2024 và có thể
được kéo dài tới cuối năm 2024. Một lượng lớn vốn đầu tư công, tương đương 27,3 tỉ USD, đã
được lên kế hoạch giải ngân trong năm nay.
Cùng với số vốn giải ngân trong năm 2023, khoản đầu tư công bổ sung này sẽ thúc đẩy tăng trưởng đáng kể. Sự phục hồi dần của ngành công nghệ chế biến xuất khẩu sẽ hỗ trợ dòng vốn FDI. Vốn FDI đăng ký tăng 13,4% và vốn giải ngân tăng 7,1% trong quý 1 năm 2024 so với cùng kỳ năm trước và Đầu tư công được đẩy mạnh, điều kiện kinh doanh được cải thiện sẽ tạo thuận lợi thúc đẩy đầu tư tư nhân trong năm 2024.
Nhu cầu toàn cầu suy yếu sẽ hạn chế sự phục hồi thương mại trong năm 2024. Tăng trưởng toàn cầu dự kiến sẽ phục hồi chậm hơn kỳ vọng, từ đó cũng có thể làm chậm quá trình phục hồi xuất khẩu của Việt Nam. Xuất khẩu trong quý 1 năm 2024 tăng 17%, trong khi nhập khẩu tăng 13,9% Xuất khẩu và nhập khẩu sẽ tăng trưởng khiêm tốn ở mức 4%–4,5% trong năm nay và năm tới do nhu cầubên ngoài đang dần phục hồi. Hoạt động sản xuất được khôi phục sẽ thúc đẩy nhập khẩu đầu vào sản xuất. Do đó, thặng dư tài khoản vãng lai được dự đoán ở mức 1,5% GDP trong năm
Thay cho lời kết
Sự phục hồi toàn diện trong các ngành công nghiệp chế biến xuất khẩu, dịch vụ và hoạt động ổn định của ngành nông nghiệp được kỳ vọng sẽ hỗ trợ cho đà phục hồi của Việt Nam. Dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và kiều hối tích cực, thặng dư thương mại được duy trì, tiêu dùng trong nước phục hồi, kích thích tài khóa được tiếp tục với chương trình đầu tư công được coi là chìa khóa để thúc đẩy tăng trưởng trong năm 2024.
Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam, Shantanu Chakraborty từng chia sẻ: “Mặc dù môi trường toàn cầu còn nhiều thách thức, nhưng kinh tế Việt Nam được kỳ vọng tăng trưởng với nhịp độ vững chắc trong năm nay và những năm sắp tới. Ông lưu ý, những bất ổn địa chính trị toàn cầu và những hạn chế mang tính cơ cấu của kinh tế trong nước có thể ảnh hưởng đến triển vọng này. Do đó, các biện pháp chính sách trong năm 2024 cần kết hợp các biện pháp hỗ trợ tăng trưởng ngắn hạn để đẩy mạnh nhu cầu trong nước bằng các giải pháp cải thiện cơ cấu trong dài hạn nhằm thúc đẩy tăng trưởng bền vững.”
Từ cam kết đạt tới một khu vực Châu Á - Thái Bình Dương thịnh vượng, đồng đều, thích ứng và bền vững, trong khi duy trì nỗ lực xóa nghèo cùng cực những năm gần đây ADB. Đã phối hợp với Chính phủ và nhiều tổ chưc xã hôi tổ chức tốt hoạt động xóa đói giảm nghèo và phát triển bền vững đất nước, Hy vọng những thông điệp gợi ra từ báo cáo ADO 2024 là tài liệu có ích đối với các nhà nghiên cứu hoạch định chính sách ở nước ta./.
