Trưởng phòng Tình báo Quân ủy hội hồi đó là đồng chí Đào Phúc Lộc (tức Hoàng Minh Đạo, 1923 - 1969). Sau này, ông đã hi sinh anh dũng và bi tráng trên sông Vàm Cỏ Đông, vào đúng đêm Noel năm 1969 và được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. Anh hùng Liệt sĩ Đào Phúc Lộc được coi là người Thủ trưởng đầu tiên của ngành Tình báo Quốc phòng Việt Nam.
Sau chiến thắng Biên giới năm 1950, Đảng ta đã ra Chỉ thị 07/CT nhằm tăng cường công tác tình báo phục vụ sự chỉ đạo chiến lược của Đảng trong tình hình mới. Ngày 17/5/1951, Chính phủ ra Sắc lệnh số 42/SL thành lập Ban Tình báo chiến lược, lấy bí danh là Nha Liên lạc trực thuộc Phủ thủ tướng. Việc thành lập Nha Liên lạc là bước ngoặt quan trọng của tình báo quốc phòng. Ngay sau khi được thành lập, Nha Liên lạc đã chọn địa bàn xã Thượng Ấm, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang làm trụ sở hoạt động và thu thập tin tức phục vụ kháng chiến.
Trong kháng chiến chống Pháp và đặc biệt là kháng chiến chống Mỹ, với tinh thần cách mạng tiến công, dựa vào sức mình, dựa vào đoàn thể, vào nhân dân để tổ chức hoạt động, tình báo quốc phòng đã có sự phát triển liên tục, vững chắc về tổ chức và lực lượng; có mặt ở khắp các mặt trận, các chiến trường; “đi sâu” vào tận sào huyệt của kẻ thù; đã thu thập được những tin tức, tài liệu có giá trị chiến lược cao, phục vụ kịp thời, hiệu quả cho Đảng, Quân đội; góp phần cùng toàn quân, toàn dân ta làm nên những chiến công vang dội như Chiến thắng Điện Biên Phủ lịch sử năm 1954; giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975.
Cuối thập niên 90, khi còn làm việc tại “An ninh Thế giới”, tôi đã được bà Đào Minh Vân, con gái của Liệt sĩ Đào Phúc Lộc gửi tư liệu, nhờ viết loạt bài phóng sự, góp phần tôn vinh Liệt sĩ Đào Phúc Lộc - Hoàng Minh Đạo. Mấy năm sau đó, tôi cũng đã chấp bút giúp bà Đào Minh Vân hoàn thành cuốn tự truyện mang tên “Không thể mồ côi” – Tác phẩm được Giải Nhì cuộc thi sáng tác Tiểu thuyết, Truyện và Ký về đề tài “Vì an ninh Tổ quốc và Bình yên cuộc sống” do Bộ Công an và Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức, những năm 2012 – 2015.
Cũng thời gian đó, tôi đã vinh dự được trực tiếp làm việc với Đại tá Tình báo Nguyễn Minh Vân (1923 – 2014, tên thật là Nguyễn Đình Quảng, bút danh Nguyễn Dân Trung) – Tác giả của 3.000 câu thơ, kể lại 724 ngày đêm “Sống trong mồ”, tức là ngục Chín Hầm tại Huế, trong thời gian từ 1961 - 1963. Khi Đại tá Nguyễn Minh Vân còn sống, tôi đã có may mắn được tiếp xúc với ông nhiều lần tại nhà riêng ở phố Nguyễn Huy Tự. Trước khi qua đời vài năm, Đại tá Nguyễn Minh Vân còn tin tưởng chuyển cho tôi lưu giữ và khai thác một số tài liệu quý về cuộc đời ông, trong đó bản thảo tác phẩm "Sống trong mồ" do chính ông chép tay. Sau này, tôi còn may mắn được cùng con trai cả của ông là Nguyễn Quốc Hùng, trở lại thăm Huế và về cả vùng quê ở Quế Sơn (Quảng Nam cũ). Chúng tôi đã vận động bạn đọc ủng hộ để tái bản cuốn sách “Sống trong mồ”, sau mấy chục năm bị chìm vào quên lãng…
Cuối tháng 4/2025, tôi lại có may mắn và vinh dự được về Móng Cái (Quảng Ninh) để chứng kiến Lễ khánh thành Nhà tưởng niệm, mang tên người Anh hùng Liệt sĩ Đào Phúc Lộc - Người Thủ trưởng đầu tiên của Ngành Tình báo Quốc phòng Việt Nam, do Lãnh đạo Tổng cục II – Bộ Quốc phòng chủ trì.
Tự thấy mình có duyên với công việc “Kết nối và Chia sẻ - Tôn vinh và Tri ân” các Anh hùng Liệt sĩ, trong đó có những nhà Tình báo Quân sự. Nhân kỷ niệm 80 năm truyền thống của Ngành Tình báo Quốc phòng Việt Nam, xin được tiếp tục giới thiệu một số di ảnh chân dung thời trẻ của các huyền thoại, đã được “Trái tim người lính” phục dựng màu.
Đây là chỉ bước đầu, bởi còn nhiều di ảnh chân dung thời trẻ của những nhà Tình báo huyền thoại khác mà chúng tôi chưa có. Nếu bạn sưu tầm được, xin hãy gửi cho chúng tôi.
Hà Nội, 24/10/2025
TTNL
