Trong bối cảnh đó, mỗi người không chỉ cần trang bị kiến thức, kỹ năng công nghệ mà còn phải có ý thức tuân thủ pháp luật để trở thành một công dân hiện đại, văn minh. Bởi lẽ, pháp luật chính là nền tảng bảo đảm cho sự phát triển lành mạnh, bền vững của xã hội số hiện tại và cả tương lai.
Tuân thủ pháp luật là hành vi của cá nhân, tổ chức chấp hành đúng các quy định pháp luật trong mọi lĩnh vực của đời sống. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là nghĩa vụ cơ bản của công dân đối với Nhà nước và xã hội. Ý thức thượng tôn pháp luật giúp duy trì trật tự, công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi cá nhân.
Trong thời đại số, nơi ranh giới giữa thực và ảo ngày càng mờ nhạt, việc tuân thủ pháp luật càng mang ý nghĩa quan trọng, góp phần hạn chế hỗn loạn và lạm dụng công nghệ để thực hiện các hành vi không đúng.
Pháp luật hiện diện trong từng hành vi, từng lựa chọn nhỏ nhất của chúng ta. Đặc biệt trong đời sống số, ý thức pháp luật thể hiện rõ ở nhiều khía cạnh:
- Thông tin văn hóa - xã hội số: Công dân số phải có trách nhiệm chia sẻ thông tin chính xác, không tung tin giả, không bôi nhọ danh dự, nhân phẩm người khác khi không có bằng chứng chính xác. Hành vi vi phạm dễ bị xử lý theo Luật An ninh mạng và các quy định liên quan. Ngoài ra, việc tôn trọng bản quyền, sở hữu trí tuệ trong sáng tạo nội dung số cũng là yêu cầu tất yếu để thúc đẩy văn hóa và tri thức ngày một phát triển.
- Kinh tế – giao dịch điện tử: Mua bán trực tuyến, thương mại điện tử đang trở thành nhu cầu thiết yếu, cơ bản. Việc tuân thủ quy định về thuế, hóa đơn, bảo mật thanh toán không chỉ bảo vệ quyền lợi cá nhân mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, thúc đẩy chung nền kinh tế đi lên. Ngược lại, gian lận, lừa đảo trực tuyến có thể gây hậu quả lớn cho cả người vi phạm lẫn cộng đồng, sẽ bị xử lý nghiêm minh trước pháp luật.
- Quan hệ xã hội: Trong thực tế công dân văn minh phải chấp hành Luật Giao thông, Luật Môi trường, Luật Lao động… Còn trên không gian mạng, công dân cũng cần tuân thủ luật Viễn thông, luật An ninh mạng,... Việc ứng xử có văn hóa, tôn trọng pháp luật trong cả hai không gian thực – ảo mới thể hiện đầy đủ phẩm chất tốt đẹp của công dân thời đại số.
Tuân thủ pháp luật không phải là sự gò bó, mà chính là chìa khóa mở ra quyền lợi, lợi ích cho từng cá nhân và toàn xã hội:
- Góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh, nơi mọi người có thể giao tiếp, sáng tạo, kinh doanh mà không lo bị lừa đảo, xâm hại về cuộc sống, kinh tế.
- Bảo vệ quyền lợi cá nhân: khi tuân thủ luật, mỗi người sẽ được pháp luật bảo vệ trước những hành vi vi phạm từ người khác.
- Tạo niềm tin xã hội và uy tín quốc gia trong tiến trình hội nhập quốc tế. Một quốc gia có công dân tôn trọng pháp luật sẽ được đánh giá cao, thu hút đầu tư, hợp tác.
- Đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế số bền vững, nơi cạnh tranh diễn ra công bằng và sáng tạo được tôn trọng.
Ngược lại, sự coi thường pháp luật trong thời đại số có thể dẫn đến những hậu quả khôn lường:
- Rủi ro pháp lý: từ xử phạt hành chính, nộp phạt, tịch thu tài sản cho đến truy cứu trách nhiệm hình sự. Ví dụ, việc phát tán thông tin sai sự thật về dịch bệnh, thiên tai có thể bị xử phạt nặng.
- Thiệt hại tài chính và uy tín: những vụ lừa đảo qua mạng, đánh cắp dữ liệu không chỉ gây mất mát tiền bạc mà còn phá hỏng niềm tin của cộng đồng.
- Nguy cơ ảnh hưởng an ninh quốc gia: tội phạm mạng, tin tặc, rò rỉ dữ liệu cá nhân, cơ sở hạ tầng số có thể gây tổn hại đến lợi ích chung của đất nước.
Để xây dựng một thế hệ công dân số thượng tôn pháp luật, cần triển khai đồng bộ, kết hợp nhiều giải pháp:
- Giáo dục pháp luật từ sớm: đưa kiến thức pháp luật gắn với đời sống số vào trường học, giúp học sinh – sinh viên hiểu và thực hành ngay từ lứa tuổi mầm non.
- Truyền thông, phổ biến pháp luật trên nền tảng số: các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội cần tận dụng mạng xã hội, website về pháp luật uy tín hàng đầu của Việt Nam như phapluat.gov.vn (cổng Pháp luật Quốc gia), luatvietnam.vn (Hệ thống văn bản pháp luật Việt Nam), ứng dụng di động để phổ biến quy định pháp luật gần gũi, dễ hiểu.
- Khuyến khích tinh thần tự giác học tập pháp luật: mỗi công dân cần chủ động tìm hiểu luật liên quan đến lĩnh vực mình tham gia, từ lao động, kinh doanh, đến bảo mật thông tin.
- Ứng dụng công nghệ hiện đại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI): xây dựng các cổng thông tin, phần mềm tra cứu pháp luật thân thiện, giúp người dân giải đáp thắc mắc về pháp luật nhanh chóng. Tiêu biểu là AI pháp luật trên Cổng Pháp luật Quốc gia, (ai.phapluat.gov.vn) hay Phần mềm AI Luật - Trợ lý pháp lý thông minh của LuatVietnam.vn (ailuat.luatvietnam.vn).
Trong dòng chảy của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và xã hội số, pháp luật chính là “kim chỉ nam” bảo đảm sự phát triển thực chất, vững chắc. Tuân thủ pháp luật không chỉ là nghĩa vụ mà còn là nền tảng để mỗi người trở thành công dân văn minh, hiện đại. Mỗi cá nhân cần chủ động nắm vững, thực hiện và lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật, để từ đó góp phần xây dựng một Việt Nam số phát triển, an toàn và hội nhập.
