Các sự kiện trong năm 2023 và 2024 đều được tổ chức tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam, với sự chứng kiến của nhiều cơ quan Báo chí – Truyền thông.
Vinh danh trong Lễ trao trả “Hồ sơ chứng tích chiến tranh” năm 2024.
Năm nay, nhân kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ Việt – Mỹ, với sự vào cuộc của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III (TTLTQG3) - Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước; dự kiến, sự kiện mang ý nghĩa nhân văn nêu trên, sẽ được tổ chức tại 34 Phan Kế Bính, Hà Nội, ngày 11/7/2025. Phía Đại học Texas Tech sẽ có sự tham gia của GS.TS Ron Milam (cựu chiến binh, Giám đốc Viện Hòa bình và Xung đột), GS.TS Steve Maxner (Giám đốc VNCA), cùng khoảng 10 sinh viên. VNCA cũng sẽ chủ động mời Tùy viên Quốc phòng và đại diện của Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam đến tham dự sự kiện. Tại buổi lễ, dự kiến đại diện VNCA sẽ trao khoảng 50 bộ hồ sơ (tượng trưng cho 50 năm kết thúc chiến tranh Việt Nam) gồm thư từ, nhật ký… cho thân nhân các gia đình Liệt sĩ, Thương binh, Cựu chiến binh và Tổ chức TTNL. Đồng thời, VNCA cũng sẽ trao khoảng 100 bộ hồ sơ cho TTLTQG3 (bao gồm hồ sơ mới và hồ sơ được trao trả từ những năm trước).
Với tinh thần cùng nhau hợp tác, hàn gắn và hòa giải, Tổ chức TTNL sẽ cố gắng biên soạn và đăng tải công khai thông tin các Hồ sơ lên MXH, phối hợp với Nhóm KVKC và các Tình nguyện viên ở nhiều vùng miền trên cả nước, tiến hành xác minh và tìm kiếm thân nhân các gia đình Liệt sĩ, Thương binh, Cựu chiến binh… Ban Tổ chức sự kiện rất mong nhận được thông tin từ bạn đọc và sự chung tay góp sức của cộng đồng xã hội!
Bút tích (có thể là Di bút) của CCB Lê Hồng Sơn và CCB Nguyễn Tiếp Diệp. Ảnh do tác giả cung cấp.
Dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu tóm tắt 2 “Hồ sơ chứng tích chiến tranh” đầu tiên của năm 2025.
*
AI LÀ THÂN NHÂN CỦA CCB NGUYỄN TIẾN DIỆP QUÊ NGA SƠN - THANH HÓA?
Hồ sơ mã số F034600741802 là bản chụp cuốn sổ tay, của CCB Nguyễn Tiến Diệp, một cán bộ kỹ thuật quân khí của “Công Trường 9” (mật danh của Sư đoàn 9). Ông Diệp sinh năm 1942, nhập ngũ năm 1961, có thể là người gốc huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Trong cuốn sổ của mình, ông Diệp chép nhiều câu nói nói nổi tiêng của các lãnh tụ cùng những bài thơ và bản nhạc. Ở vài trang cuối của sổ tay, ông Diệp đã ghi lại các sự kiện theo thứ tự thời gian kể từ ngày ông nhập ngũ năm 1961 tại miền Bắc, cho đến khi được phân công đến các đơn vị khác nhau của “Công Trường 9” tại chiến trường miền Nam vào năm 1966.
Những sự kiện trong cuộc đời CCB Nguyễn Tiến Diệp có thể được tóm tắt như sau: Ngày 20/2/1961: Rời Nga Sơn (Thanh Hóa) để nhập ngũ vào Trung đoàn 9, Sư đoàn 304, khi mới 19 tuổi. Tham gia khóa huấn luyện 4 tháng tại Trung đoàn 9, Sư đoàn 304. Ngày 14/6/1961: Đi Nam Định, tham gia khóa huấn luyện (có thể là về kỹ thuật quân khí) kéo dài một năm. Ngày 26/4/1962: Được phân công về Trung đoàn 46 đóng quân tại Văn Lý (một làng ven biển thuộc huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định). Ngày 5/8/1962: Đi công tác tại huyện Giao Thủy, Nam Định, trong 15 ngày. Ngày 7/9/1962: Đi công tác với đơn vị tỉnh Ninh Bình và khu vực nông nghiệp Bình Minh. Ngày 15/9/1962: Đi công tác tại huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Ngày 2/10/1962: Quay lại đơn vị tỉnh Ninh Bình để báo cáo thành tích. Ngày 7/2/1963: Tham dự đại hội kỹ thuật toàn Quân khu, tổ chức tại Sư đoàn 304. Ngày 12/5/1963: Đi công tác tại huyện Hải Hậu, Nam Định, trong 10 ngày. Ngày 17/8/1963: Đi công tác tạm thời với một đơn vị không xác định tại đảo Mẹ trong 15 ngày…
Nguyễn Tiến Diệp đã nhận lệnh vào chiến trường miền Nam ngày 2/1/1964. Ông cùng đồng đội rời đơn vị ở Văn Lý, hành quân chặng đầu tiên bằng xe tải. Tóm tắt nội dung ghi chép tại chiến trường miền Nam từ tháng 7/1966: Thường xuyên đi công tác tại các đơn vị thuộc Trung đoàn Q762 để kiểm tra bảo dưỡng vũ khí, kiểm tra kỹ thuật của đơn vị. Nhiều lần trực tiếp sửa chữa vũ khí như súng cối 61mm, cối 81mm và cối 82mm; súng K53, M7, hiệu chỉnh máy ngắm…
Đặc biệt, CCB Nguyễn Tiến Diệp cũng ghi lại họ tên và địa chỉ một số người, có thể là bạn bè và người thân của ông ở miền Bắc: Trần Thị Hợi: 153 Hoàng Văn Thụ, tỉnh Nam Định; Trần Thị Xuân: Bằng Hưng, xã Nam Lợi, huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định; Đỗ Thị Mai: Hoàng Diệu, xã Xuân Lạc, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định; Ngọc Lan: Văn Công, Sông Vân, tỉnh Ninh Bình; Đặng Ngọc Thực: xóm 5, xã Giao An, huyện Giao Thuỷ, tỉnh Nam Định; Bùi Xuân Cương (hoặc Xương): 74 Cổng Hậu, tỉnh Nam Định…
Cuốn sổ công tác của CCB Nguyễn Tiến Diệp bị đã bị quân đội Mỹ thu giữ vào ngày 13/3/1967, tại khu vực (48P) XT514862, tọa độ của xã Tân Hòa, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh trong chiến dịch Junction City, diễn ra từ ngày 22/2 đến ngày 14/5 năm 1967 tại Khu chiến sự C, tỉnh Tây Ninh. Hiện vẫn chưa rõ liệu CCB Nguyễn Tiến Diệp còn sống sót qua cuộc chiến hay không, nhưng khi đối chiếu, chúng tôi thấy ông không có tên trong danh sách Liệt sĩ của Sư đoàn 9. Tuy nhiên, dựa trên các dấu vết trong cuốn sổ tay được chụp lại gần 60 năm trước, có thể là vết máu hoặc vết bẩn tối màu trên trang đầu của cuốn sổ tay, có thể suy đoán rằng ông Diệp đã bị thương?
AI BIẾT ĐỒNG ĐỘI VÀ THÂN NHÂN CỦA CCB LÊ HỒNG SƠN?
Hồ sơ mã số F034600020292 thuộc về CCB mang tên Lê Hồng Sơn. Đó là một cuốn sổ tay, chứa đựng nhiều tài liệu thông tin, kiến thức đào tạo về thuốc nổ, mìn (AP, DH10 - loại Claymore), AT, và Bazoomine); hướng dẫn cấu tạo và tính năng các loại xe cơ giới thuỷ bộ RVNAF, xe bọc sắt, bán xích xa, thiết giáp thám thính của Mỹ, xe tăng loại nhẹ M24, thiết vận xa M113, LCVP, FOM (Foud d’outre-mer), LCM, LCT, LCI, LSSL, LST và VR. Các thông tin ghi nhận được vào năm 1965 và 1966. Tài liệu cũng bao gồm kiến thức về xây dựng công sự, đào hào chiến đấu và liên lạc; vị trí đặt các loại súng RR57mm và 75mm, cũng như các loại cối 81mm, 82mm và 120mm. Có một số sơ đồ mặt cắt đã được phác thảo từ trang 19 đến trang 24 để minh họa cho phần này.
Ngoài ra, cuốn sổ tay còn có các phần về tác phong chiến đấu và quản lý bộ đội, công tác chính trị trong chiến đấu và đạo đức cách mạng. Các bản tự kiểm và kiểm điểm của Lê Hồng Sơn và một thành viên khác của tiểu đội là Nguyễn Văn Dũng được kèm theo ở phần cuối cuốn sổ tay. Trang cuối cùng có nhiều chữ ký khác nhau, có thể là các thành viên trong đơn vị.
Các địa chỉ được ghi trong sổ tay: Đoàn Thị Hiền, LBN 24C/42C; Trần Thúy Hằng, LBN 724F (U3); Võ Hồng Quang, LBN 4000B – B1; Nguyễn Văn Răng, LBN 1739B/B23; Võ Văn Thềnh, LBN C420, Đơn vị C5, Quận Gò Môn, Gia Định; Võ Văn Ngọc, LBN 9000A/B19; Lâm Văn Mến, LBN 3425A/B53; Thanh Như, LBN 3333A/C2 (U2); Phạm Hồng Thanh, LBN 1752B; Nguyễn Văn Út, 250/B3 – T4; Cao Văn Đoạn, LBN C5/12C; Trần Văn Khuya, LBN D2000/Quyết Chiến 2. Ngoài ra, Lê Hống Sơn còn nhắc đến một số người có tên (không rõ họ): Hòa, Phong, Định, Thắng, Răng, Nghĩa, Dũng…
Hồ sơ này đã bị quân đội Mỹ thu giữ vào ngày 23/7/1966, bởi Sư đoàn Bộ binh 1 Hoa Kỳ, tại khu vực Chiến dịch Cedar Rapids II. Vẫn chưa rõ liệu CCB Lê Hồng Sơn có sống sót sau chiến tranh, hay sự kiện trước khi cuốn sổ tay bị thu giữ hay không?
Không có thông tin nào về quê quán của Lê Hồng Sơn. Nhưng căn cứ các chữ viết ở mặt sau của cuốn sổ tay này trông giống chữ Khmer, ngôn ngữ được viết và nói ở Campuchia ngày nay, có thể Lê Hồng Sơn đến từ khu vực Tây Nam của Việt Nam và địa chỉ huyện Gò Môn (gần Campuchia) mà ông ghi lại cũng phù hợp với giả thiết này.
Hà Nội, 03/6/2025
TTNL
