Đây là công trình kết tinh từ kinh nghiệm thực tiễn chiến trường, tư duy khoa học chính trị – quân sự và tình cảm máu thịt của một vị tướng lĩnh đã trọn đời gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên kiên cường, bất khuất: Trung tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Hải, nguyên Tư lệnh Quân đoàn 3 (Binh đoàn Tây Nguyên), nguyên Phó Giám đốc Học viện Quốc phòng, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Quốc phòng/Bộ Quốc phòng.
Ông không chỉ là nhà lý luận quân sự mà còn là người con của đại ngàn, người đã cùng ăn, cùng ở, cùng “sát cánh” với đồng bào các dân tộc Tây Nguyên trong quá trình công tác và trưởng thành từ các đơn vị. Chính sự gắn bó nghĩa tình, sâu nặng với vùng đất xa xôi, hiểm trở – nơi ông đã chứng kiến và cùng bà con kiên cường giữ vững an ninh chính trị, củng cố quốc phòng – đã tạo nên mạch nguồn cảm hứng và cơ sở thực tiễn phong phú. Cuốn sách không phải là những trang viết đơn thuần về Tây Nguyên, mà là tiếng nói của trái tim, là tư duy chiến lược được tôi luyện qua khói lửa chiến tranh và thử thách của thời bình.
Công trình này thực hiện một nhiệm vụ mang tính lịch sử: Khái quát một cách hệ thống và xuyên suốt những vấn đề cơ bản của địa chiến lược chính trị – kinh tế – quân sự Tây Nguyên, từ thuở sơ khai hình thành các bộ tộc anh hùng, qua suốt quá trình đấu tranh sinh tồn, giữ nước, đặc biệt là trong các cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, cho đến bối cảnh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Tây Nguyên, với vị trí địa lý độc đáo, được ví là “Mái nhà Đông Dương” – một địa chiến lược quân sự đặc biệt quan trọng trên bản đồ quân sự và chính trị của cả khu vực.
Sâu thẳm trong lịch sử, đây là nơi hội tụ của ý chí tự cường, nơi mỗi tấc đất đều thấm đẫm mồ hôi, xương máu của bao thế hệ. Từ các cuộc khởi nghĩa chống ách đô hộ, đến những chiến dịch then chốt trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Tây Nguyên đã chứng minh vai trò là “yết hầu”, là “chìa khóa” mở ra hoặc đóng lại cánh cửa thắng lợi. Những con đường Trường Sơn huyền thoại, những trận đánh làm rung chuyển chiến trường như Pleime, Đắk Tô – Tân Cảnh, hay Buôn Ma Thuột trong Chiến dịch Tây Nguyên năm 1975 đều là minh chứng hùng hồn cho vị trí địa chiến lược không thể phủ nhận của vùng đất này.
Từ góc nhìn của người nghiên cứu khoa học, Trung tướng Nguyễn Đức Hải đã phân tích sâu sắc về sự hình thành và phát triển của ý thức tự chủ, tinh thần chiến đấu của các dân tộc bản địa; về mối quan hệ biện chứng giữa địa hình, nhân dân và nghệ thuật quân sự. Ông khẳng định rằng địa chiến lược quân sự Tây Nguyên không chỉ là vấn đề bố trí lực lượng hay khai thác địa hình, mà còn là vấn đề của lòng dân, của thế trận quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân vững chắc. Sự đoàn kết “quân – dân” theo tư tưởng Hồ Chí Minh chính là cốt lõi tạo nên sức mạnh vô địch. Tây Nguyên luôn là điểm tựa vững chắc, nơi ý chí độc lập, tự do được hun đúc qua hàng nghìn năm, tạo thành một “thế đứng” không thể lay chuyển của Tổ quốc.
Bước vào thời kỳ mới, khi đất nước đứng trước những thời cơ và thách thức đan xen của hội nhập quốc tế và những âm mưu “diễn biến hòa bình”, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” tinh vi, vai trò địa chiến lược của Tây Nguyên càng trở nên trọng yếu và cấp thiết. Cuốn sách đã tổng kết, nhận định và đánh giá khách quan, toàn diện; trên nền tảng đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, một cách khái quát cao với tư duy sâu sắc, để khẳng định và làm rõ: Tây Nguyên ngày nay không chỉ là phên dậu bảo vệ Tổ quốc từ phía Tây và cả nước, là nơi giữ gìn an ninh biên giới, mà còn là cầu nối kinh tế – văn hóa quan trọng trong khu vực Tam giác phát triển Việt Nam – Lào – Campuchia. Việc giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế – xã hội gắn liền với củng cố quốc phòng – an ninh tại Tây Nguyên là nhiệm vụ đặt ra vô cùng quan trọng đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Dưới góc độ lý luận và trải nghiệm của mình để phác họa nên một bức tranh toàn cảnh, đa chiều về Tây Nguyên – một vùng đất giàu bản sắc, giàu tiềm năng cho sự phát triển, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều thách thức. Cuốn sách là lời khai hóa, về tầm quan trọng của việc nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị địa chiến lược này trong mọi chiến lược phát triển quốc gia. Đây không chỉ là tài liệu quý giá cho các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách, cán bộ các cấp, trong và ngoài quân đội, mà còn là cuốn cẩm nang lịch sử mang ý nghĩa chính trị - quân sự sâu sắc cho mọi độc giả muốn hiểu hơn về một phần máu thịt, một địa bàn chiến lược đặc biệt của Việt Nam.
Chúng tôi tin rằng công trình "Địa chiến lược chính trị – quân sự Tây Nguyên" sẽ là một đóng góp quan trọng vào kho tàng lý luận quân sự Việt Nam, tiếp tục khơi dậy lòng tự hào và ý thức trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc trong lòng mỗi người con đất Việt.
