Cam kết mạnh mẽ của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị COP 26 năm 2021 đã mở ra giai đoạn mới cho chính sách khí hậu tại Việt Nam. Mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 không chỉ là một mục tiêu môi trường mà đã trở thành định hướng phát triển then chốt của quốc gia. Ngay sau đó, đề án triển khai cam kết đã được ban hành, cùng với việc thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia, tạo nên hành lang pháp lý và cơ chế điều phối rõ ràng.
Hệ thống chính sách, pháp luật về trung hòa carbon đã được xây dựng và ban hành kịp thời. Điều này thể hiện sự quyết liệt của Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong việc cụ thể hóa cam kết quốc tế. Các bộ, ngành và địa phương đã chủ động lồng ghép mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính vào kế hoạch phát triển kinh tế xã hội hàng năm và 5 năm.
Đề án triển khai cam kết Net Zero xác định 5 giải pháp, biện pháp chính đang được tập trung thực hiện: (1) Chuyển đổi năng lượng bằng việc sử dụng năng lượng tái tạo và năng lượng sạch; (2) Sử dụng năng lượng, tài nguyên thiên nhiên tiết kiệm, hiệu quả, phát triển kinh tế tuần hoàn và sản xuất xanh; (3) Tăng cường phát triển rừng và các hệ sinh thái tự nhiên để hấp thụ caảbon; (4) Ứng dụng công nghệ thu hồi và lưu trữ caảbon; (5) Xây dựng và vận hành công cụ định giá carbon, bao gồm thuế carbon và thị trường carbon.
Sự thành công của hành trình Net Zero phụ thuộc vào sự đồng lòng và hành động của các thành phần trong xã hội. Các định chế tài chính, đặc biệt là ngân hàng thương mại, đã tích cực phát triển các chính sách và sản phẩm tín dụng xanh. Dư nợ tín dụng xanh đã đạt gần 190.000 tỷ đồng vào năm 2024, cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ của nguồn vốn.
Cộng đồng doanh nghiệp đã tham gia tích cực. Các tập đoàn lớn như Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) với kế hoạch chuyển đổi nhiên liệu nhà máy nhiệt điện than, Tập đoàn Viettel với cam kết xây dựng "mạng lưới viễn thông xanh", hay Tập đoàn TH và Vinamilk tiên phong trong kinh tế tuần hoàn và đạt chứng nhận trung hòa carbon.
Nhiều địa phương đã tiên phong chuyển đổi cơ cấu sản xuất, điển hình là đề án phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Để tiếp tục hiện thực hóa mục tiêu Net Zero, cần triển khai thực hiện một số nhóm giải pháp trọng tâm:
Thứ nhất là tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách để tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thể chế hóa mô hình phát triển carbon thấp và kinh tế tuần hoàn.
Thứ hai là áp dụng hiệu quả các công cụ định giá carbon, hướng tới kết nối với thị trường khu vực và thế giới.
Thứ ba là xây dựng chính sách khuyến khích, ưu đãi đầu tư, cơ chế và các công cụ kinh tế nhằm huy động hiệu quả nguồn lực tài chính của khối doanh nghiệp.
Thứ tư là khuyến khích các dự án đầu tư mới và chuyển đổi, áp dụng các công nghệ, quy trình sản xuất, cung cấp dịch vụ ít phát thải khí nhà kính.
Thứ năm là đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, doanh nghiệp và người dân nhằm tạo sự đồng thuận xã hội.
Thứ sáu là thúc đẩy hợp tác quốc tế về tài chính, công nghệ và xây dựng năng lực.
Thứ bảy là tăng cường giám sát và đánh giá việc thực hiện các mục tiêu giảm phát thải theo lộ trình cam kết.
Khung chính sách về trung hòa carbon tại Việt Nam đã được thiết lập rõ ràng và đang được triển khai mạnh mẽ trên cả nước. Với mục tiêu Net Zero vào năm 2050, sự quyết tâm chính trị cùng 5 giải pháp chiến lược và sự vào cuộc đồng bộ của các chủ thể kinh tế - xã hội là yếu tố then chốt giúp Việt Nam nắm bắt cơ hội chuyển đổi xanh và phát triển bền vững.
