Năm 2023, Lâm Đồng ban hành đề án Quản lý nhà kính, với mục tiêu rõ ràng là từng bước giảm diện tích nhà kính trong nội ô Đà Lạt và các khu dân cư. Đề án này ra đời không phải không có lý do. Nhìn từ trên cao, hàng ngàn hecta nhà kính đã che phủ nhiều triền đồi, thay thế những thung lũng hoa lãng mạn và rừng thông xanh mướt. Hệ lụy không chỉ là mất cảnh quan mà còn kéo theo nhiều vấn đề môi trường nghiêm trọng như hiệu ứng “đảo nhiệt”, lũ quét cục bộ, suy giảm mực nước ngầm.
Trồng cúc mẫu đơn trong nhà kính. Ảnh tư liệu
Mặc dù đã có hơn 103 ha nhà kính vi phạm được tháo dỡ, nhưng diện tích trong nội ô Đà Lạt vẫn chưa giảm đáng kể. Nguyên nhân chính là rào cản về sinh kế. Với chi phí đầu tư hàng trăm triệu đồng cho mỗi nhà kính, việc tháo dỡ đồng nghĩa với mất vốn và rủi ro sản xuất. Nông dân, với phần lớn diện tích canh tác nhỏ lẻ, vẫn phụ thuộc vào nhà kính để đảm bảo năng suất và chất lượng sản phẩm.
Nhận thức được khó khăn này, tỉnh Lâm Đồng không chỉ dừng lại ở việc ra quy định mà đang tập trung vào các giải pháp toàn diện và linh hoạt.
(1) Chuyển đổi sinh kế bằng mô hình thí điểm: Thay vì cấm, Sở Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai các mô hình thí điểm sản xuất ngoài trời ứng dụng công nghệ. Ví dụ, trồng rau bằng IoT hoặc trồng hoa lay ơn, thược dược ngoài trời kết hợp cây xanh và hệ thống thoát nước. Dù quy mô còn nhỏ, nhưng những mô hình này đã cho thấy kết quả khả quan, tạo cơ sở để thuyết phục người dân thay đổi tư duy sản xuất.
(2) Quy hoạch chặt chẽ, gắn liền với cảnh quan: Tỉnh đang điều chỉnh lộ trình, ưu tiên tháo dỡ các nhà kính lấn chiếm đất rừng, hành lang công trình và khu danh lam thắng cảnh. Quan trọng hơn, quy hoạch đô thị và nông thôn đang được bổ sung các chỉ tiêu về diện tích nhà kính. Mục tiêu là xác định rõ vùng nào được phép phát triển nhà kính và vùng nào không, buộc các hộ sản xuất phải để lại khoảng không gian cho đường nội bộ, ao, hồ chứa nước và cây xanh. Điều này sẽ giúp giảm thiểu rủi ro thiên tai và bảo tồn không gian xanh.
(3) Hỗ trợ kỹ thuật và chuẩn hóa mô hình: Một trong những nút thắt hiện nay là thiếu các quy chuẩn hoặc mẫu nhà kính hiện đại để người dân tham khảo. Giải pháp là cần xây dựng các mô hình mẫu đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về diện tích dành cho đường, ao hồ, cây xanh. Đồng thời, hỗ trợ kỹ thuật để nông dân có thể chuyển đổi sang các hình thức canh tác xanh hơn, ít phụ thuộc vào nhà kính mà vẫn đảm bảo hiệu quả kinh tế.
Việc hạn chế nhà kính không phải là từ bỏ nông nghiệp công nghệ cao. Ngược lại, đây là cơ hội để Lâm Đồng tiến thẳng tới một nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn, hữu cơ. Sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, kết hợp với du lịch canh tác sinh thái sẽ tạo ra giá trị bền vững hơn. Mô hình này không chỉ giúp bảo vệ môi trường, phục hồi cảnh quan đặc trưng của Đà Lạt mà còn nâng cao thu nhập cho người dân từ nhiều nguồn khác nhau.
Việc giải quyết bài toán nhà kính tại Lâm Đồng là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kiên trì và phối hợp chặt chẽ. Nhưng với các giải pháp được xây dựng một cách mềm dẻo, dựa trên sự đồng hành cùng người dân, Lâm Đồng đang từng bước tạo ra một lối đi riêng, vừa giữ vững vị thế trung tâm nông nghiệp công nghệ cao, vừa bảo tồn được “linh hồn” của thành phố sương mù.
