Tri thức: Nền tảng của mọi quyết định
Câu chuyện của nông nghiệp Việt Nam khởi đầu từ tri thức. Nếu trước đây, tri thức là những kinh nghiệm truyền miệng, thì nay, Nghị quyết 57 đang viết lại câu chuyện đó bằng cách số hóa mọi thứ. Đây là bước đi quan trọng giúp người nông dân đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu.
Nhìn lại quá khứ, chúng ta có thể thấy một nền nông nghiệp đã nuôi sống bao thế hệ, nhưng lại thiếu tính hệ thống. Theo số liệu năm 2023, tỷ lệ lao động nông nghiệp được đào tạo chính quy chỉ đạt khoảng 5,4%, cho thấy khoảng trống lớn về tri thức.
Tuy nhiên, cánh cửa tri thức số đã mở ra một tương lai mới. Dựa trên các mô hình thí điểm, việc ứng dụng tri thức số giúp tăng năng suất 10-20%, giảm 15-20% lượng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật. Nông sản sản xuất theo quy trình số hóa, có khả năng truy xuất nguồn gốc, có giá bán cao hơn 10-30%.
Dù vậy, con đường này vẫn có nhiều chông gai. Thách thức lớn nhất là biến kinh nghiệm thành dữ liệu có cấu trúc. Để vượt qua, chúng ta cần xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia về nông nghiệp và tổ chức các chương trình đào tạo kỹ năng số cho nông dân. Đầu tư vào tri thức chính là đầu tư vào tương lai của ngành.
Khoa học: Đột phá tạo giá trị
Nếu tri thức là nền tảng, thì khoa học chính là động lực tạo ra những đột phá. Nghị quyết 57 khuyến khích các nhà khoa học hợp tác với doanh nghiệp, biến những phát minh vĩ đại thành giá trị kinh tế cụ thể.
Việt Nam tự hào có đội ngũ nhà khoa học dày dặn, đã tạo ra những thành tựu nổi bật. Các giống lúa như ST25 là minh chứng rõ rệt, giúp tăng năng suất 15-20% và khả năng chống chịu tốt hơn với sâu bệnh.
Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là có một khoảng cách lớn giữa "phòng thí nghiệm" và "đồng ruộng". Theo thống kê, chỉ khoảng 20-30% các kết quả nghiên cứu được ứng dụng thành công. Thách thức này đòi hỏi chúng ta phải hành động.
Đây cũng chính là cơ hội để bứt phá. Kỷ nguyên số mở ra cánh cửa kết nối, giúp nông dân dễ dàng tiếp cận các kết quả nghiên cứu. Để rút ngắn khoảng cách này, chúng ta cần tăng cường đầu tư cho R&D, với mục tiêu tăng ngân sách 5% mỗi năm, và có chính sách giảm thuế 50% cho các dự án R&D.
Công nghệ: Hiện thực hóa bằng công cụ số
Công nghệ là đôi bàn tay kỳ diệu biến tri thức và thành tựu khoa học thành sản phẩm. Nghị quyết 57 đã đưa ra một tầm nhìn rõ ràng: ứng dụng các công nghệ như IoT, AI và Blockchain để tự động hóa và tối ưu hóa sản xuất.
Thực tế đã cho thấy, nhiều mô hình nông nghiệp thông minh sử dụng IoT đã mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên, chúng ta không thể phủ nhận những khó khăn. Chi phí đầu tư ban đầu rất cao, vượt quá khả năng của đại đa số nông dân. Việc thiếu một nền tảng dữ liệu chung, liên thông cũng là rào cản lớn.
Nhưng trong thách thức luôn có cơ hội. Sự phát triển của mạng 5G và các giải pháp "Made in Vietnam" sẽ giúp công nghệ trở nên dễ tiếp cận hơn. Để vượt qua, cần có các gói vay ưu đãi với lãi suất thấp (dưới 5%/năm), giúp nông dân giảm gánh nặng tài chính.
Đổi mới sáng tạo: Chìa khóa cho sự phát triển bền vững
Đổi mới sáng tạo chính là nguồn năng lượng bất tận, kết hợp tri thức, khoa học và công nghệ để tạo ra những mô hình kinh doanh mới.
Chúng ta đã có những bước đi đầu tiên đầy hứa hẹn. Nhiều start-up agri-tech đã ra đời, phát triển các nền tảng thương mại điện tử giúp nông dân kết nối trực tiếp với người tiêu dùng. Tuy nhiên, quy mô của các mô hình này còn nhỏ lẻ. Vốn đầu tư vào agri-tech tại Việt Nam vẫn còn rất khiêm tốn.
Cơ hội lớn nhất đến từ thị trường toàn cầu. Nhu cầu về nông sản sạch, bền vững đang tăng 15-20% mỗi năm, mở ra một thị trường tiềm năng cho các sản phẩm đổi mới. Để khai thác cơ hội này, cần xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp mạnh mẽ, thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm với quy mô 1.000 tỷ đồng.
5 giải pháp đột phá
Để hoàn thiện tầm nhìn của Nghị quyết 57 và thực hiện các mục tiêu trên, trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi đề nghị các cơ quan hữu quan cần nghiên cứu tập trung vào 5 giải pháp đột phá sau:
Thứ nhất, xây dựng Nền tảng dữ liệu nông nghiệp quốc gia: Thiết lập một hệ thống dữ liệu số hóa liên thông, là "trái tim" của nông nghiệp số, nơi mọi dữ liệu về sản xuất, thị trường, và khoa học được tập trung và phân tích.
Thứ hai, thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm Agri-tech: Quỹ này sẽ chuyên biệt hỗ trợ các dự án khởi nghiệp nông nghiệp công nghệ cao, với chính sách ưu đãi tài chính và cơ chế "bảo lãnh rủi ro", khuyến khích các ý tưởng táo bạo.
Thứ ba, tạo lập Vườn ươm công nghệ nông nghiệp: Xây dựng các khu vực thí điểm mô hình canh tác hiện đại, nơi nhà khoa học và doanh nghiệp có thể thử nghiệm, đánh giá và hoàn thiện công nghệ trước khi nhân rộng.
Thứ tư, phát triển Nguồn nhân lực số chuyên sâu: Xây dựng chương trình đào tạo liên ngành, kết hợp kiến thức nông nghiệp với kỹ năng công nghệ, từ cấp đại học đến các khóa tập huấn cho nông dân, nhằm tạo ra thế hệ "nông dân 4.0".
Thứ năm, xây dựng Chính sách ưu đãi đột phá: Ban hành các chính sách đặc thù về thuế, tín dụng cho các dự án nông nghiệp số, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính để thu hút đầu tư trong và ngoài nước.
Kết luận, nông nghiệp số là một hành trình dài và đầy thử thách. Chỉ khi tri thức, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cùng hòa quyện, chúng ta mới có thể xây dựng một nền nông nghiệp hiện đại, bền vững và khẳng định vị thế trên trường quốc tế.
