Sự trường tồn của quốc gia là minh chứng cho sức mạnh tinh thần không thể bị khuất phục. Bản sắc quốc gia Việt Nam được kiến tạo từ sự thống nhất trong đa dạng của 54 dân tộc anh em. Mỗi dân tộc sở hữu những trang phục, tiếng nói, và tập quán riêng biệt, tạo nên bức tranh văn hóa đa sắc màu. Tuy nhiên, tất cả đều hòa quyện và tương hỗ chặt chẽ, tạo thành khối đoàn kết vững chắc.
Chính sự thống nhất trong đa dạng này là yếu tố quan trọng nhất giúp dân tộc vượt qua mọi thách thức. Hệ thống các giai đoạn lịch sử Việt Nam thể hiện sự liên tục của ý chí độc lập: từ thời kỳ Hồng Bàng và Văn Lang – Âu Lạc (trước Công nguyên) đến Một ngàn năm Bắc thuộc; từ thời kỳ Độc lập tự chủ phong kiến (từ Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê, Mạc, Trịnh – Nguyễn, đến Tây Sơn và Nguyễn) cho đến thời kỳ Pháp thuộc và đỉnh cao là cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước trong thế kỷ XX.
Bản sắc văn hóa và cội nguồn dân tộc
Vạn Xuân là quốc hiệu do Lý Nam Đế đặt năm 544 sau Công nguyên, danh xưng này đã trở thành một tuyên ngôn bất diệt về khát vọng độc lập, tự chủ và trường tồn của dân tộc. Khát vọng ấy được xây dựng vững chắc trên nền tảng của tinh thần nhân văn, hướng thiện, và bao dung sâu sắc. Suốt chiều dài lịch sử, những giá trị cốt lõi này đã được duy trì và phát huy bởi di sản tinh thần yêu nước bất diệt cùng chủ nghĩa anh hùng cách mạng xuyên suốt. Chính sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống nhân ái và ý chí quật cường đã biến Việt Nam thành đất nước của những Mùa Xuân Vĩnh Cửu, không ngừng hướng đến mục tiêu hòa bình, thịnh vượng không chỉ cho dân tộc mà còn cho toàn cầu.
Sự khởi nguyên của Việt Nam gắn liền với mùa xuân cội nguồn, nơi kiến tạo nên bản sắc văn hóa Việt độc đáo, không thể trộn lẫn. Nền văn minh lúa nước rực rỡ được đặt nền móng bởi 18 đời Vua Hùng. Bản chất dân tộc được định hình thiêng liêng và đầy tự hào qua các truyền thuyết cội nguồn: Lạc Long Quân và Âu Cơ đã tạo nên tinh thần đoàn kết và danh xưng con Rồng cháu Tiên; trong khi truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh khắc họa cuộc đấu tranh kiên cường, cần cù và sáng tạo của người Việt nhằm chiến thắng thiên tai, xây dựng và bảo vệ cuộc sống.
Từ đó, một khái niệm Tổ Quốc độc đáo đã hình thành: Đất Nước – một sự hợp nhất hoàn hảo giữa yếu tố vật chất và tinh thần. "Đất" tượng trưng cho 50 người con theo mẹ Âu Cơ lên non, đại diện cho các tộc người miền núi; "Nước" tượng trưng cho 50 người con theo cha Lạc Long Quân xuống biển, đại diện cho người Việt (Kinh). Đất Nước, vì thế, là Người Mẹ sinh dưỡng chung, thấm đẫm tình đồng bào thiêng liêng.
Về mặt khảo cổ học, Việt Nam tự hào là quốc gia có chủ quyền và nền văn minh bản địa rất sớm, minh chứng qua các cổ vật thuộc thời kỳ “Đồ đá cũ” và “Đồ đá mới”. Đặc biệt, Văn hóa Hòa Bình là nền văn hóa cổ đại xuất hiện và tồn tại trên khắp Việt Nam ngày nay, có niên đại khoảng 18.000 năm và được xem là một trong những nền văn hóa lúa nước cổ xưa nhất Đông Nam Á. Văn hóa Đông Sơn rực rỡ với biểu tượng là chiếc Trống Đồng, một di sản phi vật thể và vật thể vô giá, đã chứng minh sự phát triển độc lập, tiên tiến của người Việt cổ từ thiên niên kỷ thứ nhất trước Công nguyên. Hoa Sen được xem là Quốc hoa, biểu tượng cho sự tinh khiết, kiên cường và vươn lên mạnh mẽ từ bùn lầy, là hình ảnh hoàn hảo cho tinh thần chịu thương chịu khó và bất khuất của dân tộc. Họa tiết Hoa Sen cũng là nguồn cảm hứng chủ đạo trong kiến trúc Phật giáo và mỹ thuật dân gian.
Người Việt Nam, qua hàng ngàn năm lịch sử, đã hun đúc nên những phẩm chất vượt thời gian tạo nên trầm tích văn hóa sâu sắc. Đó là tinh thần chịu thương chịu khó, cần cù, thông minh và sáng tạo trong lao động, giúp chiến thắng thiên tai khắc nghiệt và vượt qua mọi thách thức. Sự tài hoa này còn được kết tinh qua các Làng nghề truyền thống như gốm sứ Bát Tràng, lụa Hà Đông, chạm khắc gỗ Đồng Kỵ, và các nghề thủ công mỹ nghệ khác. Từ Hà Nội 36 phố phường đến các phố nghề khắp cả nước, những làng nghề này là minh chứng sống động cho tinh thần sáng tạo không ngừng, tạo nên tinh hoa văn hóa vật chất độc đáo của Việt Nam.
Phẩm chất cốt lõi nằm ở lòng nghĩa hiệp bao la và sự bao dung đối với đồng loại, cùng với ý chí chấp nhận hy sinh vô điều kiện vì cộng đồng và đất nước. Những giá trị này tạo nên dòng chảy tinh thần dân tộc cuồn cuộn, được thời đại công nhận rộng rãi. Bản sắc Việt còn được thể hiện qua các giá trị văn hóa tâm linh độc đáo: Giỗ Tổ Hùng Vương, một nét đẹp văn hóa thiêng liêng, thể hiện tinh thần "Uống nước nhớ nguồn" và sự thống nhất quốc gia trong đa dạng dân tộc. Bên cạnh đó là tục thờ Mẫu, một tín ngưỡng bản địa.
Nền văn hiến Việt Nam thể hiện sự tinh hoa qua tài năng của các danh nhân tiêu biểu như Nhà thơ lớn Nguyễn Du; nhà quân sự kiêm nhà văn hóa Trần Hưng Đạo; hay nhà tư tưởng lỗi lạc Nguyễn Trãi. Sự dung hòa tôn giáo là bản sắc độc đáo của người Việt. Bản sắc văn hóa và chiều sâu lịch sử còn được khuôn đúc rõ nét qua hệ thống di tích vật thể trải dài khắp dải đất hình chữ S, như Chùa Một Cột; Văn Miếu – Quốc Tử Giám (thành lập năm 1070); cùng hàng loạt đình chùa cổ khác.
Trong quá trình tiếp xúc với văn hóa Hán, người Việt đã tự chủ sáng tạo ra Chữ Nôm, một hệ thống chữ viết dùng chữ Hán để ghi âm tiếng Việt, minh chứng cho sự tự tôn và ý chí độc lập về văn hóa. Ngày nay, Chữ Quốc ngữ đã trở thành phương tiện phổ cập, nhưng tiếng Việt vẫn là tài sản vô giá. Dân ca, Ca dao, Tục ngữ, và Thành ngữ là kho tàng tri thức dân gian, đúc kết kinh nghiệm sống và triết lý nhân sinh.
Sự độc đáo của văn hóa Việt còn nằm ở khả năng dung hòa các luân thuyết lớn một cách mềm dẻo: Phật giáo: Được tiếp nhận và phát triển thành Phật giáo Trúc Lâm Yên Tử của người Việt, mang tinh thần nhập thế, gắn bó với nhân dân và quốc gia; Khổng giáo: Ảnh hưởng đến trật tự xã hội, đạo đức, giáo dục (như hệ thống thi cử ở Quốc Tử Giám), nhưng được Việt hóa để ưu tiên tình nghĩa hơn lễ nghi hà khắc; Thiên Chúa giáo: Được du nhập và tồn tại hài hòa trong bức tranh đa tôn giáo của đất nước…Sự dung hòa này tạo nên tinh thần "Tam giáo đồng nguyên" trong văn hóa tâm linh người Việt: thờ cúng tổ tiên là gốc, Phật giáo là thiện, và Khổng giáo là trật tự.
Bên cạnh kiến trúc và thi ca, nền văn hiến Việt còn được khẳng định qua nghệ thuật trình diễn và trang phục truyền thống. Về âm nhạc, các nhạc cụ dân tộc như Đàn Bầu (với âm thanh một dây độc đáo), Đàn Tranh, Sáo, Nhị, đã tạo nên những bản hòa tấu sâu lắng, phản ánh tâm hồn và tình cảm của người Việt. Các làn điệu Ca Trù cổ kính, các đêm Chèo, Tuồng và Cải Lương cùng những bài Dân Ca trữ tình, sâu lắng là mạch nguồn bất tận của văn hóa phi vật thể. Những tà Áo Dài duyên dáng cùng chiếc Nón Lá mộc mạc đã trở thành biểu tượng tinh tế của vẻ đẹp. Ẩm thực Việt Nam, với đặc trưng là sự hài hòa âm dương, cân bằng ngũ vị, điển hình như Phở, Bún Chả, Gỏi cuốn, là di sản văn hóa đã được thế giới tôn vinh, thể hiện sự tinh tế và gần gũi với thiên nhiên của người Việt.
Các nhà nghiên cứu khẳng định, giá trị lớn nhất của Việt Nam học nằm ở sự đúc kết về triết lý nhân sinh của người Việt, thể hiện đậm nét qua ca dao, tục ngữ với tinh thần trọng tình, trọng nghĩa: “Một trăm cái lý không bằng một tý cái tình”, “Lá lành đùm lá rách”. Những câu tục ngữ này khắc họa rõ nét tinh thần hiếu thảo, uống nước nhớ nguồn, và sự gắn kết tình làng nghĩa xóm bền chặt. Phong tục tập quán từ Tết Nguyên Đán, Giỗ Tổ Hùng Vương, đến lễ hội đình làng, không chỉ là hoạt động văn hóa mà còn là sợi dây vô hình kết nối cộng đồng, củng cố ý thức đoàn kết và hướng về cội nguồn. Những giá trị này lý giải tại sao Việt Nam, qua nhiều thăng trầm lịch sử, luôn giữ vững được bản sắc và tinh thần quật cường của mình.
Di sản tinh thần yêu nước và chủ nghĩa Anh hùng bất diệt
Đất nước không ở đâu xa, mà ở ngay trong máu thịt, ký ức và tình yêu của mỗi người con trai, con gái Việt Nam, như lời thơ nổi tiếng của Nguyễn Khoa Điềm. Chính vì lẽ đó, di sản tinh thần yêu nước và chủ nghĩa anh hùng cách mạng đã trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt, bất diệt. Ngay từ thuở sơ khai, truyền thuyết Thánh Gióng đã trở thành biểu tượng cho lòng dũng cảm phi thường và tinh thần chống ngoại xâm quyết liệt của người Việt. Truyền thuyết này không chỉ ca ngợi sức mạnh mà còn thể hiện tinh thần toàn dân đánh giặc. Cùng với đó, truyền thuyết Mị Châu – Trọng Thủy là lời cảnh tỉnh muôn đời về sự cảnh giác quốc gia, về cái giá phải trả cho sự mất cảnh giác trong việc giữ gìn bí mật quốc phòng và chủ quyền dân tộc. Lịch sử dân tộc đã phải đối mặt với thách thách sinh tồn trong hơn một ngàn năm Bắc thuộc, nơi những người mẹ Việt đã trở thành pháo đài kiên cường giữ gìn tiếng Việt và truyền thống văn hóa.
Nghệ thuật Quân sự Việt Nam là đỉnh cao của trí tuệ và sự sáng tạo, là chìa khóa giúp Việt Nam vượt qua mọi kẻ thù. Chiến lược "lấy ít địch nhiều", "lấy yếu thắng mạnh" đã đạt đến đỉnh cao vinh quang với Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn (Trần Quốc Tuấn) khi ông lãnh đạo quân dân Đại Việt ba lần đại thắng oanh liệt trước đội quân Nguyên Mông hùng mạnh nhất thế giới (vào các năm 1258, 1285, 1288). Tinh hoa quân sự còn được thể hiện qua nghệ thuật "tiên phát chế nhân" của Hoàng Đế Quang Trung. Các chiến thắng vĩ đại đều là những Mùa Xuân Chiến Thắng đỉnh cao: Ngô Quyền với chiến thắng sông Bạch Đằng năm 938; Hoàng Đế Quang Trung – Nguyễn Huệ với chiến thắng thần tốc đại phá quân Thanh vào Xuân Kỷ Dậu năm 1789. Đặc biệt, sau khi đánh tan quân Minh, việc Lê Lợi trả lại gươm thần, khiến hồ được đổi tên thành Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Gươm), đã trở thành biểu tượng vĩnh cửu cho khát vọng hòa bình.
Các danh xưng lịch sử từ Vạn Xuân đến Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam) đều hàm chứa tinh thần độc lập. Các di tích và địa danh văn hóa như Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Chùa Một Cột, Kinh thành Huế, Phố cổ Hội An và hàng ngàn đình chùa, miếu mạo khắp ba miền không chỉ là kiến trúc mà còn là những trầm tích văn hóa minh chứng cho sự trường tồn và kế thừa của nền văn hiến Việt. Các nhân vật từ Vua Hùng, Hai Bà Trưng, Lý Nam Đế, Ngô Quyền, Đinh Bộ Lĩnh, Lê Hoàn, Lý Công Uẩn, Lý Thường Kiệt, Trần Nhân Tông, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Trãi, Quang Trung – Nguyễn Huệ đến Hồ Chí Minh đều là biểu tượng của tinh thần chấp nhận hy sinh vì Tổ quốc. Những giá trị bất biến của người Việt, từ lòng nghĩa hiệp, bao dung đến cần cù, thông minh là bệ phóng tinh thần giúp Việt Nam vượt qua mọi thiên tai, địch họa, vươn lên từ điêu tàn của chiến tranh.
Công cuộc Đổi mới và vị thế Toàn cầu
Di sản này tiếp tục được thắp sáng trong thế kỷ XX. Sau hành trình bôn ba tìm đường cứu nước, đào tạo, bồi dưỡng và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đúc kết tinh hoa nhân loại và kế thừa truyền thống ông cha qua bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa (nay là nước Công hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Người cùng tài thao lược quân sự của Đại Tướng Võ Nguyên Giáp, tinh thần yêu nước đã đạt đến đỉnh cao: đánh bại hai đế quốc lớn nhất của thời đại qua Chiến Thắng Điện Biên Phủ (năm 1954) và Đại Thắng mùa Xuân năm 1975, thống nhất đất nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh: Anh hùng giải phóng Dân tộc, Danh nhân văn hóa Thế giới.
Sau chiến tranh, Việt Nam bước vào giai đoạn khắc phục hậu quả nặng nề. Công cuộc Đổi mới do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng từ năm 1986 đã trở thành bước ngoặt lịch sử. Sau gần 40 năm Đổi mới, Việt Nam đã vươn lên mạnh mẽ, hiện là một trong 30 nền kinh tế lớn nhất toàn cầu (tính theo PPP) và là nền kinh tế phát triển năng động hàng đầu khu vực. Về ngoại giao, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ, đặc biệt xác lập quan hệ Đối tác Chiến lược và Đối tác Chiến lược Toàn diện với gần 30 quốc gia lớn nhất thế giới. Vị thế quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao tại các tổ chức quốc tế, đặc biệt là Liên Hợp Quốc. Tinh thần nhân văn và bao dung vĩ đại của dân tộc tiếp tục được thể hiện qua chính sách đối ngoại "ngoại giao cây tre", gốc vững, thân thẳng, cành mềm, linh hoạt và kiên định. Thủ Đô Hà Nội được UNESCO vinh danh là Thành phố vì hòa bình năm 1999. Cầu Long Biên, cây cầu thép nhân chứng lịch sử, là biểu tượng cho sự hàn gắn và hòa hợp dân tộc, nhân chứng của thế kỷ XIX, XX, để Việt Nam vững vàng tiến bước vào thế kỷ XXI.
Những giá trị cốt lõi của dân tộc Việt Nam, từ văn hóa bản sắc đến những đặc trưng đất nước, con người, đã được các học giả quốc tế công nhận sâu sắc. Giáo sư Đào Duy Anh đã chỉ ra tính độc lập tự chủ và sự hòa hợp văn hóa là linh hồn của dân tộc Việt. Nhiều nhà sử học quốc tế, như Keith Weller Taylor và David G. Marr, đều đánh giá cao nghệ thuật lãnh đạo và khả năng tự vệ phi thường của người Việt trong suốt hàng ngàn năm. Đây không chỉ là sự kiên cường về quân sự, mà còn là bản tính chịu đựng, duy trì ngôn ngữ và tín ngưỡng qua mọi áp bức. Tầm vóc của Việt Nam không chỉ nằm ở chiến thắng, mà ở khả năng giữ vững bản sắc khi đối diện với các nền văn minh lớn. Việt Nam đã khéo léo dung hòa các ảnh hưởng bên ngoài để làm giàu thêm nội lực, tạo nên một nền văn hóa vừa thống nhất, vừa đa dạng.
Tất cả những giá trị truyền thống này là nền tảng vững chắc cho Thương hiệu Quốc gia Việt Nam (Vietnam National Brand) đang ngày càng được khẳng định trên bản đồ thế giới với sự tín nhiệm cao. Khát vọng lớn lao của dân tộc đang được hiện thực hóa: hình ảnh con Rồng cháu Tiên năm xưa nay đã hóa thành Con Rồng về kinh tế, văn hóa, ngoại giao, và vị thế quốc tế trên trường quốc tế trong thế kỷ XXI và những năm tiếp theo. Kế thừa những truyền thống và tinh hoa văn hiến ngàn năm, với ý chí cần cù, sáng tạo, bao dung, và khát vọng hòa bình mãnh liệt, Việt Nam tiếp tục viết nên bản biên niên sử ký hoàn thiện về một dân tộc anh hùng, ngày càng cường thịnh, văn minh phát huy tinh thần “Vạn Xuân” mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững!
