Trong bối cảnh sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính, định hướng phân cấp, phân quyền sâu hơn đến cấp cơ sở - cấp thực thi, vận hành trực tiếp là cơ hội để địa phương phát huy tính năng động, sáng tạo. Sự đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là điều kiện để đưa những tiến bộ về tận thôn xóm, bản làng. Xây dựng nông thôn mới với không gian cấp tỉnh, cấp xã rộng hơn, nên phải có cách tiếp cận khác hơn. Cán bộ cấp cơ sở không chỉ dựa vào các tiêu chí cứng, mà cần có sự sáng tạo dựa trên đặc điểm của mỗi địa phương. Không gian phát triển cấp xã không chỉ là không gian sản xuất, mà còn là không gian tích hợp văn hóa, xã hội, cộng đồng, trong đó năng lực, tri thức của cư dân nông thôn sẽ là yếu tố quyết định.
Quan trọng nhất, niềm tin, sự chủ động, sự sẵn lòng thích ứng với thay đổi của người dân đã trở thành nguồn lực mạnh mẽ nhất. Xây dựng Nông thôn mới không còn là “chương trình của Nhà nước”, mà đã thực sự là “chương trình của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân”.
Theo phát biểu của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và Phong trào “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, Phong trào “Vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” giai đoạn 2021-2025: Sau khi hợp nhất không gian hành chính cấp xã, dẫn đến phải điều chỉnh, lập quy hoạch mới. Quy hoạch xã không chỉ là quy hoạch sản xuất nông nghiệp, trồng cây gì, nuôi con gì, là quy hoạch kết cấu hạ tầng. Quy hoạch, quan trọng hơn là định hình khu vực kinh tế nông thôn. Trong không gian đó, làng nghề truyền thống được phục hồi, tạo ra các ngành nghề mới cho nông thôn, khu chế biến nông sản, phát triển du lịch. Quy hoạch nông thôn cần được xem là bản “marketing” để giới thiệu, thu hút đầu tư bên ngoài, khuyến khích người ở làng tham gia phát triển kinh tế hộ, kinh tế hợp tác xã, xúc tiến đầu tư, khởi nghiệp nông nghiệp với các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp thông minh, nông nghiệp số.
“Tôi mong chương trình Nông thôn mới giai đoạn tới sẽ không chỉ dừng ở đạt “chuẩn”, mà bước tới những mô hình mới. Làng thông minh: có kết nối internet, có dữ liệu sản xuất, có mô hình sản xuất thông minh. Làng hạnh phúc: nơi không chỉ có thu nhập, mà có niềm vui, sự sẻ chia, văn hoá cộng đồng được bảo tồn, người già được quan tâm, trẻ em được học hành, bình đẳng giới bước vào từng ngôi nhà, cộng đồng. Bởi mục tiêu cuối cùng của phát triển, không phải là những con số, mà là nâng cao chất lượng sống cho từng người dân”
Đối với chương trình xây dựng nông thôn mới Hà Nội, tính đến tháng 6-2025, toàn bộ 17 huyện và thị xã Sơn Tây với 383 xã của Hà Nội đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới. Trong số này có 229 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao (chiếm 60%) và 109 xã đạt kiểu mẫu. Kết quả này vượt chỉ tiêu Trung ương đề ra. Đáng chú ý, thu nhập bình quân khu vực nông thôn đạt 74,3 triệu đồng/người/năm, cao gấp 6 lần so với năm 2010; hộ nghèo ở khu vực nông thôn đã được xóa bỏ hoàn toàn. Hạ tầng thiết yếu khu vực nông thôn được thành phố đầu tư đồng bộ, từ giao thông, hệ thống cấp nước, xử lý rác thải, trường học, y tế đến không gian công cộng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân...
Các chuyên gia cho biết, xây dựng nông thôn mới không chỉ dừng lại ở “đạt chuẩn” các tiêu chí. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, nhất là từ ngày 1-7, chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động, Hà Nội cần xác định hướng đi mới trong xây dựng “nông thôn thông minh, hạnh phúc”. Trong đó, “nông thôn thông minh” không đơn thuần là ứng dụng công nghệ trong sản xuất nông nghiệp mà còn là chuyển đổi toàn diện từ hạ tầng, quản lý, dịch vụ công đến giáo dục, y tế, văn hóa… đều được tích hợp công nghệ số để nâng cao chất lượng sống. “Nông thôn hạnh phúc” là nơi cư dân được sống trong môi trường trong lành, an toàn, gắn kết cộng đồng, giữ gìn bản sắc văn hóa và được bảo đảm an sinh xã hội.
Thực tế cho thấy, nhiều xã ở ngoại thành Hà Nội đã bắt đầu số hóa quản lý hành chính, ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất nông nghiệp, xây dựng mô hình du lịch làng nghề, phát triển thương hiệu nông sản gắn với truy xuất nguồn gốc, thương mại điện tử…Tuy nhiên, trên lộ trình xây dựng “nông thôn thông minh, hạnh phúc”, thành phố cần khắc phục một số tồn tại. Đó là bài toán xử lý ô nhiễm môi trường; di chuyển làng nghề trong khu dân cư; cải tạo không gian cảnh quan, gìn giữ bản sắc văn hóa vùng nông thôn...
Một điểm nghẽn khác là thiếu tiêu chí rõ ràng để đánh giá “nông thôn thông minh, hạnh phúc”. Bởi, khi chưa có hệ tiêu chí phù hợp, các địa phương khó triển khai đồng bộ, thiếu định hướng cụ thể trong quy hoạch, đầu tư và giám sát chất lượng. Bên cạnh đó, quy hoạch không gian nông thôn cần được xem xét lại theo định hướng rõ các vùng: Vùng đô thị hóa, vùng sản xuất nông nghiệp, vùng bảo tồn cảnh quan sinh thái.
“Nông thôn thông minh, hạnh phúc” không phải là một mô hình lý tưởng xa vời, mà chính là sự phát triển tiếp nối từ nền tảng những thành tựu mà thành phố Hà Nội đã dày công vun đắp suốt hơn một thập kỷ qua; để khẳng định tư duy lấy con người làm trung tâm, người dân là chủ thể sáng tạo, thụ hưởng và lan tỏa giá trị.
Hà Nội đang có cơ hội rất lớn để trở thành địa phương tiên phong trong chuyển đổi mô hình nông thôn mới. Vấn đề ở đây không phải là “có làm được hay không”, mà “làm như thế nào để nhanh hơn, sâu hơn và thực chất hơn”. Bằng tinh thần dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm, Hà Nội hoàn toàn có thể hiện thực hóa khát vọng ấy để nông thôn Thủ đô không chỉ đáng sống, mà còn đáng tự hào.
Trang thông tin có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối Chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội
