Sự kiện do Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch (VIAEP), Hội Khoa học và Công nghệ Lương thực Thực phẩm Việt Nam (VAFoST) và Hội Cơ khí Nông nghiệp Việt Nam (VSAGE) đồng tổ chức ngày 12/9 tại Hà Nội.
Hội nghị không chỉ là diễn đàn khoa học, mà còn mở ra một lộ trình hành động cụ thể nhằm giải quyết các thách thức, hướng tới mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một trong 10 quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới.
Thực trạng và thách thức: Tiềm năng lớn, khoảng trống công nghệ
Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến khẳng định những thành tựu ấn tượng của ngành nông nghiệp Việt Nam trong thập kỷ qua. Tốc độ tăng trưởng GDP ổn định 2,5 – 3,5%/năm và kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt kỷ lục 62,5 tỷ USD vào năm 2024 là minh chứng rõ nét. Công nghệ bảo quản và chế biến đã giúp giảm tổn thất sau thu hoạch đáng kể, trong khi cơ giới hóa cũng có bước tiến mạnh mẽ ở khâu làm đất (trên 95%).
Tuy nhiên, Thứ trưởng cũng chỉ ra những hạn chế lớn. Việc ứng dụng công nghệ cao trong bảo quản, chế biến còn chưa đồng bộ, dẫn đến tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của một số mặt hàng (đặc biệt là rau quả, thủy sản) vẫn cao. Cơ giới hóa còn thiếu đồng bộ ở các khâu gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch. Nhiều doanh nghiệp chế biến còn quy mô nhỏ, thiếu liên kết, làm giảm sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Giải pháp đột phá: Hợp tác công-tư, hiện thực hóa "bốn nhà"
Để giải quyết những vướng mắc này, Hội nghị đề xuất các giải pháp mang tính hệ thống. Mục tiêu cốt lõi là thúc đẩy hợp tác công – tư và hiện thực hóa mối liên kết bền chặt giữa "bốn nhà": Nhà nước – Nhà khoa học – Nhà doanh nghiệp – Nhà nông. Một số giải pháp trọng tâm được thảo luận bao gồm:
(1) Ứng dụng công nghệ giảm tổn thất: Tập trung vào các công nghệ tiên tiến để bảo quản và chế biến, đặc biệt với các mặt hàng dễ hư hỏng.
(2) Phát triển cơ giới hóa đồng bộ: Hỗ trợ phát triển máy móc, thiết bị phù hợp với từng vùng sản xuất, từ gieo trồng đến thu hoạch.
(3) Đẩy mạnh chuyển đổi số: Ứng dụng công nghệ số trong quản lý chuỗi cung ứng, giúp truy xuất nguồn gốc minh bạch và tối ưu hóa quy trình.
(4) Xây dựng chính sách hỗ trợ: Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu để tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Ngoài ra, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã xác định năm định hướng chiến lược, bao gồm hoàn thiện chính sách khuyến khích đầu tư, phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo, mở rộng hợp tác quốc tế, thúc đẩy xã hội hóa nghiên cứu khoa học và xây dựng chuỗi giá trị nông sản ứng dụng công nghệ cao.
Hội nghị là một bước đi chiến lược, mở ra nhiều sáng kiến và ý tưởng mới, góp phần đề xuất những khuyến nghị chính sách thiết thực. Khoa học công nghệ được khẳng định là động lực và là then chốt cho sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp Việt Nam.
