Điểm cốt lõi và cảm động nhất trong bài phát biểu là khi ông Hoan tái định nghĩa vai trò của nông thôn. Ông ví von: "Người ta thường nhìn vào những tòa nhà cao tầng...để so sánh mức độ hiện đại...Nhưng bản sắc của một đất nước...nằm ở những gì gần gũi, thân thuộc nhất, chính là nông thôn." Bằng những hình ảnh gần gũi như "tiếng gà gáy sáng, bữa cơm với rau trong vườn, mái đình, giếng nước," ông đã nâng nông thôn lên vị thế là "chứng minh thư văn hóa" của một dân tộc.
Ông khẳng định: "Đô thị có thể tương tự nhau…nhưng về nông thôn thì khác: chỉ cần bước đến một làng quê, nghe câu hò, ngắm mái nhà tranh...ta sẽ nhận ra mình đang ở Việt Nam, Nhật Bản, hay Thái Lan." Nông thôn không chỉ là nơi sản xuất, mà còn là "bộ nhớ văn hóa", lưu giữ "lời ru của mẹ, giọt mồ hôi của cha".
Từ triết lý đó, bài phát biểu của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đã đề ra một lộ trình cụ thể, tập trung vào việc khơi dậy nội lực và đổi mới tư duy:
(1) Chuyển đổi từ "làm cho nông thôn" sang "để người dân trở thành chủ thể": Ông Hoan nhấn mạnh bài học kinh nghiệm quan trọng: công cuộc xây dựng nông thôn mới cần dựa vào sự chủ động của chính người dân. Ông khẳng định: "Làm sao để mỗi người dân nông thôn trở thành chủ thể của sự thay đổi?". Để làm được điều đó, cần "phân cấp, phân quyền sâu hơn đến cấp cơ sở" để họ phát huy tính năng động, sáng tạo. Bài học từ Hà Nội cho thấy sự thành công đến từ việc lắng nghe "ý kiến đo lường sự hài lòng của người dân", với tỷ lệ hài lòng đạt trên 95% tại các xã. Đây là minh chứng cho thấy "năng lực, tri thức của cư dân nông thôn sẽ là yếu tố quyết định" cho sự thay đổi.
(2) Đầu tư vào "hạ tầng mềm" và công nghệ: Khái niệm này là một bước tiến đột phá, bởi nó không chỉ dừng lại ở đường, điện, trường, trạm. Ông Hoan chỉ ra rằng "Nông thôn mới không chỉ có đường bê tông, điện sáng... mà quan trọng hơn là một sức sống mới." Sức sống ấy nằm trong "cách nghĩ, cách làm của người nông dân", và tinh thần "chung tay, góp sức, dựng xây ngôi nhà chung". Các phong trào như "Ngày thứ bảy vì nông thôn mới" hay "Ngày chủ nhật xanh" tại Hà Nội đã huy động được hàng trăm nghìn lượt người dân tham gia, trở thành những minh chứng sống động cho sự thay đổi từ bên trong.
(3) Khai thác tài nguyên bản địa gắn với kết nối đô thị: Bài phát biểu nhìn nhận Hà Nội là một hình mẫu khi kết nối hai không gian tưởng chừng đối lập này. Ông Hoan khẳng định "Hà Nội hôm nay mang trong mình cả hai dòng chảy nông thôn và đô thị. Nếu đô thị là nơi bứt phá để hội nhập, thì nông thôn là nơi lưu giữ để cân bằng." Ông còn đề xuất khai thác các di sản vật thể, phi vật thể và tài nguyên bản địa, gắn với phát triển du lịch bền vững. Thực tế, Hà Nội đã có hơn 1.350 làng nghề và hơn 3.400 sản phẩm OCOP, cho thấy hướng đi này đã và đang tạo ra những giá trị kinh tế bền vững.
(4) Phát triển kinh tế đa ngành gắn với bảo vệ môi trường và an sinh xã hội: Nông thôn mới không thể chỉ dựa vào nông nghiệp truyền thống. Ông Hoan định hướng phát triển kinh tế nông thôn một cách toàn diện, với các lĩnh vực dịch vụ, làng nghề, du lịch sinh thái gắn với mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Ông cũng nhấn mạnh: "Kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nông thôn với bảo vệ môi trường và giữ gìn bản sắc văn hóa, bảo đảm an sinh xã hội". Việc chuyển đổi sang nông nghiệp hữu cơ, sinh thái đã giúp tăng thu nhập bình quân đầu người tại các huyện ngoại thành lên gần 65 triệu đồng/năm, cao hơn nhiều so với mặt bằng chung cả nước.
(5) Biến danh hiệu thành động lực tinh thần: Đây là mục tiêu nhân văn nhất mà bài phát biểu hướng đến. Ông Hoan đã gửi gắm một thông điệp xúc động, rằng nông thôn phải trở thành nơi hạnh phúc, bình yên. Ông khẳng định: "Nông thôn mới, không chỉ là danh hiệu, mà là dấu ấn tinh thần", một chặng đường để tri ân những con người đã âm thầm góp sức. Đây là nơi mà "Có những giá trị không thể đo bằng mét đường... Mà chỉ có thể cảm bằng mùi khói bếp, bằng tiếng gà gáy sáng."
Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cùng các đại biểu thăm quan khu trưng bày, giới thiệu thành tựu 15 năm xây dựng Nông thôn mới của Hà Nội tại sự kiện.
Bài phát biểu của ông Lê Minh Hoan mang đậm tính triết lý sâu sắc, vượt lên trên những con số và tiêu chí khô khan. Nó đã nâng tầm vai trò của nông thôn, tạo sự cân bằng cần thiết giữa "hiện đại" và "bản sắc". Triết lý "hạ tầng mềm" là một bước tiến đột phá, nhận ra rằng con người và văn hóa chính là nền móng vững chắc nhất cho sự phát triển.
Bài phát biểu cũng khơi gợi những câu hỏi lớn về trách nhiệm của mỗi người dân: thay vì thụ động nhận sự hỗ trợ, mỗi người phải trở thành "chủ thể của sự thay đổi". Cuối cùng, thông điệp về "miền quê đáng sống, đáng quay về" cho thấy tầm nhìn vượt thời gian: nông thôn không chỉ phục vụ cho hiện tại, mà còn nuôi dưỡng tình yêu quê hương cho các thế hệ tương lai. Điều này biến công cuộc xây dựng nông thôn mới trở thành một hành trình kết nối quá khứ với tương lai, trên nền tảng của lòng tự tôn dân tộc và tình yêu đối với con người, mảnh đất quê hương, đất nước./.
