Nông nghiệp Việt Nam từ lâu đã được xem là một lợi thế cạnh tranh cốt lõi trên trường quốc tế và là một van, một bệ đỡ vững chắc của nền kinh tế.
Nhờ vào những đóng góp quan trọng, nông sản Việt Nam đã và đang khẳng định vị thế của mình, góp phần không nhỏ vào an ninh lương thực toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau những thành công ấy là những rủi ro nhạy cảm mà ngành nông nghiệp phải đối mặt, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động sâu sắc của biến đổi khí hậu và dịch bệnh.

Quản trị rủi ro nông nghiệp giờ đây không còn là một lựa chọn mà đã trở thành yếu tố cốt lõi để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững. Để thực hiện điều đó, chúng ta cần tập trung vào ba nhóm thách thức lớn:
Thứ nhất, rủi ro từ thiên nhiên và môi trường. Đây là nhóm rủi ro cơ bản nhất, bao gồm thiên tai như hạn hán, lũ lụt, bão, và sự biến đổi khí hậu bất thường. Thêm vào đó, dịch bệnh trên cây trồng và vật nuôi có thể bùng phát bất ngờ, gây thiệt hại trên diện rộng. Sự suy thoái của đất đai, nhiễm mặn, nhiễm phèn cũng là những mối nguy thầm lặng nhưng nguy hiểm, ảnh hưởng lâu dài đến năng suất và chất lượng sản phẩm.
Thứ hai, rủi ro từ thị trường. Thị trường nông sản luôn đầy biến động và khó dự đoán. Giá cả đầu vào thường xuyên tăng, trong khi giá bán sản phẩm lại có thể giảm mạnh bất cứ lúc nào. Các xung đột địa chính trị hoặc thay đổi chính sách thương mại của các nước nhập khẩu cũng có thể làm gián đoạn chuỗi cung ứng, khiến nông sản không thể xuất khẩu.
Thứ ba, rủi ro từ sự thay đổi của người tiêu dùng. Xu hướng tiêu dùng ngày càng biến động và khắt khe hơn. Người tiêu dùng hiện đại không chỉ quan tâm đến giá cả mà còn ưu tiên các sản phẩm hữu cơ, sạch, an toàn và có nguồn gốc rõ ràng. Nếu người sản xuất không kịp thời thay đổi để đáp ứng các tiêu chuẩn này, sản phẩm của họ sẽ mất dần lợi thế cạnh tranh.
Các quốc gia phát triển đã sớm nhận ra tầm quan trọng của việc quản trị rủi ro trong nông nghiệp. Ví dụ điển hình là Hoa Kỳ, nơi chương trình bảo hiểm nông nghiệp được triển khai rộng rãi, giúp nông dân giảm thiểu thiệt hại khi thiên tai xảy ra. Israel, một quốc gia với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, đã thành công trong việc áp dụng công nghệ tưới tiêu thông minh và nông nghiệp công nghệ cao để vượt qua thách thức về nước và đất đai.
Dựa trên những kinh nghiệm này và bối cảnh Việt Nam, việc quản trị rủi ro cần có một chiến lược toàn diện, có sự tham gia của nhiều bên:
1. Về phía người nông dân: Họ cần chủ động đa dạng hóa sản xuất để phân tán rủi ro, áp dụng khoa học công nghệ vào canh tác và tham gia vào các mô hình liên kết sản xuất (hợp tác xã, liên kết với doanh nghiệp) để đảm bảo đầu ra ổn định.
2. Về phía doanh nghiệp: Cần đầu tư vào công nghệ chế biến sâu để tăng giá trị nông sản và kéo dài thời gian bảo quản. Việc xây dựng thương hiệu uy tín, minh bạch về nguồn gốc sản phẩm cũng là cách để tạo niềm tin và gắn kết lâu dài với người tiêu dùng.
3. Về phía nhà nước: Theo ý kiến của các chuyên gia, cần có chính sách hỗ trợ bảo hiểm nông nghiệp rộng rãi hơn, đồng thời tăng cường đầu tư vào hệ thống dự báo thời tiết và cảnh báo dịch bệnh sớm. Chính phủ cũng cần thúc đẩy các hiệp định thương mại để mở rộng thị trường xuất khẩu, giúp nông sản Việt Nam vươn ra thế giới.
Tóm lại, quản trị rủi ro không chỉ là trách nhiệm của riêng người nông dân mà là một nỗ lực chung của toàn xã hội. Khi các rủi ro được nhận diện và quản lý một cách hiệu quả, ngành nông nghiệp sẽ trở nên vững vàng hơn, đảm bảo sinh kế cho hàng triệu người và góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Còn tiếp...!