Hơn thế, kỷ vật độc đáo và quý hiếm này là một cuốn album bìa giả da, gáy đục 3 lỗ orê nhỏ, buộc dây lụa vàng, khổ 25x34cm, mang tên “Thành đồng Tổ quốc”. Đó là quà tặng của Ban Tổ chức Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 3, dành cho các đoàn đại biểu. Với lời ghi chung (chữ đánh máy): “Chúc các đồng chí tiến bộ không ngừng”.
Đọc lại lịch sử, chúng ta biết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng Cộng sản Việt Nam diễn ra từ ngày 5 đến ngày 10/9/1960 tại Hà Nội. Tham dự đại hội có 525 đại biểu chính thức và 51 đại biểu dự khuyết, thay mặt cho 500.000 đảng viên của cả hai miền đất nước. Đại hội còn có sự tham dự của 16 đoàn Đảng Cộng sản và các tổ chức quốc tế khác. Đại hội 3 diễn ra trong bối cảnh miền Bắc Việt Nam vừa hoàn thành khôi phục kinh tế sau Kháng chiến chống Pháp và Cải cách ruộng đất cùng với Cải tạo công thương nghiệp. Tại miền Nam, trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình quốc tế và trong nước, kết hợp với kinh nghiệm đấu tranh chống Mỹ - Diệm, Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân miền Nam tiến hành phong trào Đồng khởi giành thắng lợi, tạo ra bước ngoặt chiến lược của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Tại sao cuốn album lại có tên là “Thành đồng Tổ quốc” và cụm từ này có từ khi nào? Cuộc kháng chiến Nam Bộ, ngày 23/9/1945 là một trong những mốc son sáng chói trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc Việt Nam. Đây không chỉ là niềm tự hào của Nhân dân Nam Bộ mà còn là niềm tự hào của toàn thể dân tộc Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử đấu tranh giành độc lập của dân tộc ta. Sự kiện này không chỉ là cuộc kháng chiến chống lại sự xâm lược của thực dân Pháp mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước, tinh thần quật cường và ý chí không khuất phục trước mọi khó khăn, thách thức. Để ghi nhận và biểu dương tinh thần chiến đấu kiên cường của quân dân Nam Bộ, tháng 2/1946, trong đợt tôn vinh chiến công, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ tặng đồng bào Nam Bộ danh hiệu vẻ vang: “Thành đồng Tổ quốc”. Bởi từ gậy tầm vông, mã tấu cùng các loại vũ khí thô sơ, Nhân dân Miền Nam đã đứng lên kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc. Tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí đấu tranh kiên cường bất khuất của quân dân Miền Nam thật xứng đáng với danh hiệu cao quý "Thành đồng Tổ quốc". Cuộc chiến đấu kiên cường của Nhân dân miền Nam nói riêng cùng với Nhân dân cả nước nói chung đã lập nên chiến công chói lọi. Với thắng lợi của Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, năm 1975.
Cuốn album “Thành đồng Tổ quốc” chúng tôi sưu tầm được, có thêm dòng chữ viết tay nắn nót bằng cả kiểu chữ thường và chữ in hoa: “Thân tặng Đội Cải lương Nam Bộ, ngày 12 tháng 6 năm 1961”. Bên trong album, là những bức ảnh đen trắng đã nhòe mờ, ố vàng bởi thời gian sau hơn 60 năm. Tổng cộng có hơn 100 bức ảnh, hầu hết là cỡ ảnh 6x9cm và 9x12cm, được chụp 65 năm trước. Trang đầu tiên là ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trang 2 là ảnh Bộ đội, Cán bộ miền Nam tập kết, với sự tiếp đón của bà con miền Bắc. Trang 3 là ảnh các đồng chí Lê Duẩn, Phạm Hùng, Lê Đức Thọ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Những trang tiếp theo là ảnh Đại hội Đảng một số cơ quan, đơn vị bộ đội chủ lực. Nhiều nhất là ảnh bộ đội huấn luyện cùng vũ khí trang bị, diễn tập sẵn sàng chiến đấu và tham gia lao động sản xuất… Tất cả những bức ảnh này, đều có chú thích đính kèm bằng chữ đánh máy. Như vậy, có thể dự đoán: Tác giả của những bức ảnh này là Phóng viên Quân đội chụp. Và món quà tặng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 3 này cũng do lãnh đạo Bộ Quốc phòng, hoặc Tổng cục Chính trị Quân đội chỉ đạo thực hiện. Vì cuốn album này chỉ dành để tặng “Đoàn đại biểu”, nên chắc chắn số lượng không nhiều.
Ảnh do tác giả cung cấp.
Sau khi đã liên lạc, trao đổi qua điện thoại, thương thảo và thống nhất giá cả, nhà sưu tập đã đồng ý chuyển quyền sở hữu bộ ảnh tư liệu đen trắng, cùng cuốn album kỷ vật độc đáo nêu trên, cho Trung tâm tư liệu “Trái tim người lính”...
*
Một ngày đẹp trời cuối tháng 6, tôi đã gọi xe khách chất lượng cao để về Hưng Hà, Thái Bình. Thật bất ngờ, khi được biết Nhà sưu tập kỷ vật chiến tranh ấy đã từng có 17 năm mặc áo lính. Anh là Thiếu tá Đỗ Huy Cảnh, sinh 1987 tại Kiến Xương Thái Bình, lớn lên tại Ninh Thuận. Cảnh nhập ngũ tháng 3/2006. Nguyên sĩ quan chỉ huy Tham mưu Đặc công nước của Lữ đoàn 5. Ngay từ khi mới nhập ngũ, mới có quân hàm Thiếu úy, Đỗ Huy Cảnh đã nổi tiếng vì là nhân vật chính trong phim phóng sự “Khí phách người giữ biển” đã phát sóng trên VTV4. (Xem link: https://www.youtube.com/watch?v=QJwDfCGEzfg&t=1017s).
Thật đáng tiếc là, dù rất yêu màu áo lính, đặc biệt là đã gắn bó với binh chủng Đặc công hàng chục năm, nhưng vì hoàn cảnh gia đình, Cảnh đã 3 lần viết đơn trình bày với Thủ trưởng Lữ đoàn 5 Đặc công nước, đơn vị mới cho phép anh được tạm thời giải ngũ về nhà làm Sĩ quan dự bị.
Vừa xuống xe tại Ngã ba Chợ Trạm Bơm Hồng An, đã thấy Cảnh vẫy tay đón. Trong nhà anh thấy ngổn ngang đồ lính cũ, kỷ vật thời chiến tranh. Đó chỉ là một phần những thứ Cảnh sưu tầm được trong những năm qua. Nhiều trang bị của lính trong số này đã được đoàn làm phim “Đào, phở và piano” nổi tiếng và cả phim “Mưa đỏ” mượn làm đạo cụ cho các diễn viên ghi hình.
Thiếu tá Đỗ Huy Cảnh không giấu giếm cho biết, anh đang cho thợ thiết kế, sắp đặt lại căn phòng làm nơi trưng bày kỷ vật chiến tranh, như một bảo tàng nhỏ”, để vừa giới thiệu với khách tham quan, vừa bán đồ lưu niệm, mà chưa biết đặt tên là gì? Tôi gợi ý: Có thể là Nhà trưng bày “Nhớ thời áo lính”, hoặc là “Không gian văn hóa Trái tim người lính” chẳng hạn. Cảnh còn có kế hoạch: Khi nào ổn định việc gia đình, ảnh sẽ xin với Chính quyền địa phương, cho mở lớp dạy võ thuật miễn phí cho các cháu nhi, vì anh đã có Bằng Võ sư, môn phái Vũ long quyền.
Buổi trưa, Đỗ Huy Cảnh mời thêm người bạn hàng xóm hơn tuổi thân thiết là Trung úy Lê Bá Minh cùng đi nhậu ở quán bia hơi gần nhà. Anh Minh sinh 1981, từng có 7 năm mặc áo lính, thậm chí còn được đơn vị cử sang Nga 2 năm để học về điều khiển tên lửa phòng không. Nhưng cũng vì chuyện cơm áo gạo tiền, Minh xin ra quân Anh chia tay với các đồng đội tại Trung đoàn 257, Sư đoàn 361, để đưa vợ từ Gia Lai về Thái Bình mở quán cà phê Pleiku kiếm sống.
Trước khi tạm biệt những người bạn mến khách tại Thái Bình, chúng tôi đã chụp một kiểu ảnh chung, (từ trái qua: Đỗ Huy Cảnh, Đặng Vương Hưng và Lê Bá Minh) và ghi vội một số bức hình kỷ vật thời chiến, tại Nhà trưng bày “Nhớ thời áo lính”, đang được khẩn trương sắp đặt và sẽ sớm trở thành hiện thực.
Hưng Hà, 27/6/2025
TTNL
