Đông đảo các nhà nghiên cứu quan tâm đến tiếng Việt gồm Hội Ngôn ngữ học VN, Hội Ngôn ngữ học Hà Nội, Viện Ngôn ngữ học, Viện Từ điển học và Bách khoa thư VN, Hội Nhà văn VN, NXB Kim Đồng, Trung tâm Từ điển học, các cơ quan truyền thông – báo chí nhưTruyền hình VOV, báo Hà Nội Mới, Báo Khoa học và Tổ quốc, báo Tuổi Trẻ, báo Thanh Niên, tạp chí Văn hoá và Phát triển… đã giành thời gian đến dự tọa đàm ra mắt cuốn sách của tác giả Bùi Bắc, tức Bùi Việt Bắc- Một biên tập viên kỳ cựu của NXB Kim Đồng.
Sau Lời mở đầu của PGS TS Phạm Hùng Việt (ảnh trên), Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hoá và Phát triển, Dịch giả Bùi Việt Bắc đã trình bày một số vấn đề liên quan tới cuốn sách, những trăn trở và mong muốn của ông với tiếng Việt, nhất là nhân Ngày Tiếng Việt sắp tới (21-2-2022). Đã có các ý kiến phát biểu, trao đổi hết sức sôi nổi, thiết thực của: PGS TS Nguyễn Xuân Hoà, TS – Nhà nghiên cứu Lê Thành Nghị, Đại tá Nguyễn Văn Luận, Nhà văn Lê Phương Liên, TS Trần Đại Nghĩa, TS Phạm Đăng Bình, Bà Lê Thị Dắt (nguyên Tổng biên tập NXB Kim Đồng), bà Vũ Quỳnh Liên (Tổng biên tập NXB Kim Đồng), TS Phạm Việt Long (Chủ tịch HĐT Viện Nghiên cứu Văn hoá và Phát triển kiêm Tổng biên tập tạp chí của Viện), v.v. Các ý kiến đã phát biểu đêu hoan nghênh tác giả đã có sự nghiên cứu để viết được cuốn sách rất bổ ích.
Cảm giác là buồn nhiều hơn vui, vì tiếng Việt ngày nay bị dùng sai quá nhiều. Cần có nhiều cuộc hội thảo, nhiều công trình nghiên cứu về tiếng Việt và có chính sách về tiếng Việt để cho tiếng Việt vừa phát triển, vừa giữ được bản sắc, phù hợp với sự phát triển xã hội. Cuốn sách có có tinh thần khoa học và giá trị về sử liệu rất đáng coi trọng,
Cuốn sách vừa mới được NXB Hội Nhà văn ấn hành trước Tết Nhâm Dần, 188 tr. khổ sách 14,5x20,5 Cm, bao gồm hơn 60 bài viết, mỗi bài viết là một từ hay cụm từ mà theo tác giả là “có vấn đề” về việc chuyển ngữ (từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt).
PGS TS Phạm Văn Tình pát biểu mở đầu tọa đàm.Là biên tập viên kì cựu ở NXB Kim Đồng, Bùi Việt Bắc còn được nhiều bạn đọc biết đến với tư cách một dịch giả. 30 năm miệt mài với chuyện chuyển ngữ (từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt, trong đó có tiếng Nga, tiếng Anh, tiếng Hán…), Bùi Việt Bắc đã tích lũy cho mình một hành trang, vốn liếng không hề nhỏ. Khi tiếp xúc với các bản dịch (hay bài viết liên quan), ông phát hiện ra rất nhiều nhầm lẫn, sai sót về cách dùng từ, dùng ngữ, diễn đạt… Cuốn sách, đề cập khoảng 60 từ thôi. 60 từ là 60 vấn đề phân chia theo 12 mục (đánh số La Mã), là 12 “nhóm vấn đề” mà tác giả “quan sát, chiêm nghiệm và nhận diện” trên quãng đường dài gần một phần ba thế kỉ. Ông phát hiện ra sự nhầm lẫn tai hại của những từ tưởng như đã rất quen (tới mức gần như “đóng đinh”) trong sách báo tiếng Việt (bà đầm thép, khoa học viễn tưởng, nàng tiên cá, ngài, ốc đảo, vườn quốc gia, xúc tu…). Ông lên tiếng nhắc nhở về những từ ngữ cũ tiếng Việt “bị thất truyền” nay nên dùng lại thế nào cho phải khi dịch (công chúa, công nương, hoàng tử…). Ông lưu ý những người sử dụng tiếng Việt đừng quá dễ dãi khi chấp nhận những từ, những tổ hợp từ “tưởng dễ mà lại khó” (Chẳng hạn, cricket - môn thể thao chơi bằng gậy quen thuộc của người Anh lại dịch là “con dế”; (Нет), ничего! (tiếng Nga) trong ngữ cảnh nên dịch là “Tao có làm gì đâu!” lại dịch là “Không có gì!” – không sai nhưng “ngô nghê”). Chỉ riêng thuật ngữ “vi tính” đã thành một đề tài khai thác dài dài, càng đọc càng ngạc nhiên vì tính li kì, phức tạp của chữ nghĩa. Các chủ đề về từ Hán Việt, phương ngữ, thuật ngữ, ngôn ngữ truyền thông cũng được tác giả đề cập và trao đổi. Mỗi từ, mỗi ngữ, mỗi trường hợp liên quan tới dịch thuật đều có thể thành một câu chuyện ngôn từ. Với người đọc bình thường đã thú vị, nhưng càng thú vị hơn với những ai đang làm công việc viết lách, nghiên cứu, dịch thuật, v.v.
Tác giả Bùi Bắc phát biểu..Nội dung sách gồm 12 vần đề liên quan đến các khía cạnh khác nhau của việc sử dụng từ ngữ tiếng Việt và việc dịch từ tiếng nước ngoài ta tiếng Việt đã được tác giả đi sâu mổ xẻ, phân tích những trường hợp dùng sai và những lập luận hết sức chặt chẽ. Đây là kết quả của cả quá trình làm việc lâu dài rất đáng trân trọng của tác giả trên nguồn ngữ liệu là các bài báo trong khoảng thời gian từ 2005 đến năm 2011.
Một số hình ảnh tại buổi tọa đàm:
Tặng hoa tác giả.
PGS TS Nguyễn Xuân Hòa phát biểu.
TS Trần Đại Nghĩa phát biểu
TS Lê Thành Nghị phát biểu.
Nhà văn Phương Liên phát biểu.
TS Phạm Đăng Bình phát biểu.
