Trao tặng bộ di ảnh chân dung "Tự hào phụ nữ Việt Nam" và giới thiệu tác phẩm "Đâu có giặc là ta cứ đi"

Tới dự có Nhà thơ Cựu chiến binh Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt nam; bà Nguyễn Thị Tuyết, Uỷ viên Trung ương Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam; ông Lê Văn Hoà - con trai trưởng của Anh hùng Liệt sĩ Lê Văn Dỵ cùng đông đảo các Cựu chiến binh Quân đội, Công an, thương binh, thân nhân gia đình liệt sĩ, nhiều văn nghệ sĩ và gần 50 phóng viên báo chí.

Nhằm tôn vinh, tri ân những người phụ nữ Việt Nam đã cống hiến, hy sinh vì Tổ quốc, nhóm họa sĩ trẻ của Tổ chức “Trái tim người lính” đã phục dựng, tái hiện những di ảnh chân dung màu sinh động, mang đến cho công chúng một góc nhìn mới về vẻ đẹp bất tử của người phụ nữ Việt Nam qua các thời kỳ.

Nhà văn Đặng Vương Hưng, Chủ tịch Tổ chức “Trái tim người lính”, chia sẻ: “Điểm nhấn của bộ sưu tập là thể hiện được nét đẹp và thời trang của phụ nữ Việt Nam trong từng giai đoạn lịch sử. Dù trong khói lửa chiến tranh, dưới mưa bom bão đạn, phụ nữ Việt Nam vẫn đẹp rạng ngời. Cái đẹp là bất tử và luôn chiến thắng cái chết. Những di ảnh chân dung ‘Tự hào Phụ nữ Việt Nam’ được phục dựng từ ảnh tư liệu đen trắng chính là minh chứng cho điều đó”.

Bước đầu, gần 30 di ảnh trong bộ sưu tập đã được hoàn thiện, gồm chân dung các nữ Anh hùng-Liệt sĩ, lãnh đạo tiêu biểu của phong trào phụ nữ Việt Nam, như: Nguyễn Thị Minh Khai (1910-1941), Võ Thị Sáu (1933-1952), Mạc Thị Bưởi (1927-1951), Lê Thị Hồng Gấm (1951-1970), Lê Thị Riêng (1925-1968), Hoàng Ngân (1921-1949), Đặng Thùy Trâm (1942-1970)… cùng các Chủ tịch đầu tiên của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam: Lê Thị Xuyến (1909-1996), Nguyễn Thị Thập (1908-1996), Hà Thị Quế (1921-2012) và Nguyễn Thị Định (1920-1992).

Các bức chân dung được phóng to kích thước 60x90cm và đã được trưng bày trang trọng trong khuôn khổ Chương trình gặp mặt, giao lưu Con gái và Con dâu Họ Đặng Việt Nam năm 2025, diễn ra trong hai ngày 4-5/10/2025 tại Di tích lịch sử văn hóa Nhà thờ danh nhân Đặng Đình Tướng (xóm Đông Lỗ, thôn Trung Tiến, phường Chương Mỹ, thành phố Hà Nội). Và hiện đang được trưng bài tại Bảo tàng PNVN từ hôm nay.

Bộ sưu tập “Tự hào Phụ nữ Việt Nam” không chỉ là hoạt động tri ân, tôn vinh những người phụ nữ Việt Nam qua các thời kỳ, mà còn là thông điệp về vẻ đẹp, lòng dũng cảm và sự hy sinh thầm lặng của họ, những người làm rạng danh Tổ quốc.

Trong các cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và bảo vệ biên giới- biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc, hàng triệu phụ nữ Việt Nam đã anh dũng chiến đấu, nhiều người đã anh dũng hy sinh. Với truyền thống “Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh” từ thời Hai Bà Trưng, những người bà, người mẹ, người chị không chỉ “giỏi việc nước, đảm việc nhà”, là hậu phương vững chắc cho tiền tuyến, mà còn trực tiếp cầm súng chiến đấu, góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Tinh thần ấy được khắc ghi trong tám chữ vàng “Anh hùng-Bất khuất-Trung hậu-Đảm đang” mà Chủ tịch Hồ Chí Minh trao tặng Phụ nữ Việt Nam cách đây tròn 60 năm (1965-2025).

Trong lịch sử chiến tranh Việt Nam, có một bản nhạc đã trở thành biểu tượng của sự đoàn kết, quyết tâm và hy sinh. Đó chính là ca khúc "Hành quân xa" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Nhạc phẩm này không chỉ là một trong những biểu tượng của chiến dịch Điện Biên Phủ mà còn là nguồn cảm hứng vĩ đại cho quân và dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đã trở thành “ca khúc đi cùng năm tháng”. Nhưng ít ai biết rằng, nguồn cảm hứng cho bài hát này lại đến từ câu nói của một người anh hùng: "Đời chúng ta đâu có giặc là ta cứ đi". Tác giả câu nói nổi tiếng đó là Lê Văn Dỵ (1926 – 1970), quê tại xã Mê Linh, TP. Hà Nội, là một trong 33 cán bộ, chiến sĩ đã lập thành tích đặc biệt xuất sắc tại mặt trận Điện Biên Phủ năm 1954. Anh đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND năm 2008, sau gần 40 năm hi sinh.
Với bề dày 24 năm liên tục phục vụ trong quân đội, trưởng thành từ chiến sĩ, lên cấp chỉ huy Trung đoàn và Phó Ban Tác chiến Sư đoàn; từng chiến đấu trong rất nhiều đơn vị: Trung đoàn Vĩnh Phúc (1946), Trung đoàn 72 Bắc Kạn (1947 – 14/9/1949), Trung đoàn 174 Cao Bắc Lạng (15/9/1949 – 10/1953), Trung đoàn 176 (10/1953 – 1956)… Lê Văn Dỵ đã trực tiếp tham gia hàng trăm trận đánh lớn nhỏ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

Sau khi cùng đơn vị hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, Lê Văn Dỵ lại cùng đơn vị lên đường đi chiến đấu, làm nghĩa vụ quốc tế tại nước bạn Lào, với cương vị Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 4, Lữ đoàn 316.

Vậy Lê Văn Dỵ đã viết cuốn hồi ký này như thế nào? Đó là vào tháng 10/1964, sau 5 năm chiến đấu tại chiến trường Lào, Lữ đoàn 316 được điều trở về hậu phương, để tổ chức lại theo mô hình Sư đoàn, cho phù hợp với nhu cầu tác chiến trong tình hình mới. Tranh thủ thời gian quý giá đó, vào đúng ngày kỷ niệm tròn 20 năm truyền thống của Quân đội Nhân nhân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/1964) anh bắt đầu đặt bút viết hồi ký. Mục đích là ghi lại “những mẩu chuyện sinh hoạt và chiến đầu trong đời bộ đội”.

Tuy không phải là cán bộ chuyên làm công tác Tuyên huấn, hay Chính trị và cũng chưa được đào tạo ở một trường lớp chính quy nào; nhưng với tư chất thông minh, cộng với trí nhớ tuyệt vời và phong cách làm việc chính xác, cụ thể, khoa học của một cán bộ chỉ huy tác chiến giàu kinh nghiệm, Lê Văn Dỵ đã góp phần làm sống lại những người thật việc thật, những trang sử hào hùng của Quân đội ta về Chiến cục Đông Xuân 1953 – 1954 nói chung và Chiến cục Điện Biên Phủ nói riêng, mà anh là một người trong cuộc. Đó chính là những trận đánh, những câu chuyện đời sống của bộ đội vô cùng sinh động, có buồn, có vui và đầy lạc quan cách mạng; câu chuyện nào cũng thấm đẫm tình người, tình đồng chí, tình quân dân và cả tinh thần đoàn kết đặc biệt Việt – Lào anh em.

Bằng phương pháp tả thực, nhưng không kém phần lãng mạn, chân dung anh bộ đội Cụ Hồ trong kháng chiến chống Pháp thật giản dị, nhưng cũng thật vĩ đại trong tác phẩm của Lê Văn Dỵ: Trong chiến đấu với quân thù thì dũng cảm, kiên cường, coi thường cái chết và sẵn sàng xả thân vì Tổ quốc; trong cuộc sống đời thường thì chứa chan tình đồng chí, đồng đội; trong tình cảm riêng tư thì luôn hướng về người thân, về quê hương, với nỗi niềm nhớ thương da diết và thủy chung…

Ngày 17/3/1965, Lê Văn Dỵ viết hồi ký xong nội dung phần giai đoạn chống thực dân Pháp. Khi bắt đầu viết những dòng đâu tiên “Trận đầu trên đất bạn”, thì anh nhận được lệnh cùng đơn vị lại vượt Trường Sơn sang Lào tiếp tục chiến đấu. Những trang bản thảo còn dở dang đành phải gửi lại ở hậu cứ Mộc Châu, vì cuộc chiến ngày càng khốc liệt hơn.

Gần 5 năm sau, ngày 13/3/1970, Lê Văn Dỵ đã anh dũng ngã xuống tại chiến trường Lào, khi đang đảm nhiệm trọng trách Phó Ban Tác chiến Sư đoàn 316, giữa lúc Chiến dịch Cánh Đồng Chum – Xiêng Khoảng đang bước vào giai đoạn ác liệt nhất.

Bản thảo tập hồi ký dở dang mang tên “Đường tôi đi” của Liệt sĩ Lê Văn Dỵ đã trở thành di vật, được đồng đội gửi về cho gia đình, sau khi đơn vị làm thủ tục báo tử.

Đầu thập niên 2000, khi các đồng đội bạn cùng chiến đấu của Sư đoàn 316 thống nhất đề xuất làm Hồ sơ truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVTND cho Liệt sĩ Lê Văn Dỵ; ông Lê Văn Hòa - con trai trưởng của Liệt sĩ Lê Văn Dỵ đã phô tô bản thảo nói trên để gửi cho một số cựu chiến binh. Một trong những bản phô tô đó, đã đến tay Thiếu tướng Lê Mã Lương, hồi đó đương nhiệm là Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Ông đã chủ động liên lạc với gia đình và đề nghị hiến tặng kỷ vật cho Bảo tàng này.

Năm 2008, ngay sau khi Liệt sĩ Lê Văn Dỵ được Nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVTND, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đã đề nghị được phối hợp với Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 316 tại Hà Nội xuất bản cuốn sách mang tên “Đâu có giặc là ta cứ đi”. Tác phẩm ra đời đúng dịp kỷ niệm 55 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (1954 – 2009). Chỉ hơi tiếc là Anh hùng Liệt sĩ Lê Văn Dỵ chưa có tên tác giả trong bản in này.

Năm 2014, nhân kỷ niệm 60 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2014), cuốn hồi ký “Đâu có giặc là ta cứ đi” đã được bổ sung tư liệu, chỉnh lý và Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân tái bản, dày 232 trang. Lần in này, tác giả của sách là Anh hùng LLVTND Liệt sĩ Lê Văn Dỵ đứng tên chung với Ban Liên lạc Cựu chiến binh Sư đoàn 316 tại Hà Nội.

Mười năm sau, nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2024), “Đâu có giặc là ta cứ đi” lại được chỉnh sửa, bổ sung thêm tư liệu và tái bản, với độ dày 324 trang. Trong lần in này, tác giả của sách chỉ có Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Lê Văn Dỵ được đứng tên riêng. Đặc biệt, cũng trong dịp này, tỉnh Điện Biên đã quyết định lấy tên Lê Văn Dỵ để đặt cho một đường phố.

Trong khuôn khổ của sự kiện này, chúng ta không thể không nhắc đến sự hi sinh và cống hiến thầm lặng của bà Hoàng Thị Hừu (1940 – 2020) – người vợ tào khang của Anh hùng Liệt sĩ Lê Văn Dỵ. Bà sinh trưởng tại xã Phú Sơn, huyện Nho Quan cũ, tỉnh Ninh Bình. Ông bà kết hôn ngày 6/4/1955. Năm 1970, khi Anh hùng Lê Văn Dỵ hy sinh, bà Hừu mới 30 tuổi, nhưng đã ở vậy thờ chồng, nuôi các con khôn lớn mà không đi bước nữa. Bà đã thay chồng nuôi dạy cho 5 người con (2 trai, 3 gái) trưởng thành. Có 2 con đi bộ đội (trong đó một người là Thương binh trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam năm 1978) và người con trai cả Lê Văn Hòa gia nhập lực lượng Công an nhân dân 20 năm, sau đó chuyển ngành sang Ban Nội chính Trung ương (hàm Vụ trưởng) trước khi nghỉ hưu. Như bao người phụ nữ Việt Nam khác trong kháng chiến, bà Hoàng Thị Hừu thật sự là một người vợ, người mẹ vĩ đại, với sự hy sinh và cống hiến thầm lặng, rất xứng đáng được tôn vinh.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa (ảnh trên) đã giới thiệu nội dung cuốn sách "Đâu có giặc là ta cứ đí" do NXB Quân đội nhân dân ấn hành. Đầu đề cuốn sách là câu nói của Anh hùng Liệt sĩ Lê Văn Dỵ (1926 - 1970) quê Phú Thọ, là nguồn cảm hứng để Nhạc sĩ Đỗ Nhuận sáng tác bài hát nổi tiếng "Hành quân xa" đi cùng năm tháng trong kháng chiến cứu nước.  Điểm hay của cuốn sách "Đâu có giặc là ta cứ đi" là dạng Nhật ký rất thật, thấy thế nào kể như thế, nên hấp dẫn, là một phần của lịch sử quân sự Việt Nam. Cuốn sách là nguồn cổ vũ, động viên chúng ta vượt qua muôn vàn khó khăn, đánh thắng kẻ thù mạnh hơn rất nhiều để non sông thống nhất liền một dải, đất nước có cơ đô hôm nay, vững bước bước vào kỷ nguyên mới.

V.X.B