Khác với hầu hết các loại cây khác, cây vẹt đen không chờ hạt giống rơi xuống đất để nảy mầm. Ngay khi cây con hình thành, chúng đã được nuôi dưỡng trên cây mẹ qua một quá trình phát triển “thai nghén” đặc biệt. Sau một thời gian hút dinh dưỡng từ cây mẹ, cây con tách ra và rơi xuống bùn, nơi chúng có thể tự phát triển thành cây trưởng thành. Đây là hiện tượng sinh dưỡng hiếm gặp, gọi là "vivipary" trong sinh học thực vật, tạo cho cây vẹt đen một khả năng sinh tồn độc đáo trong môi trường khắc nghiệt của rừng ngập mặn.
Ảnh: Internet
Rừng ngập mặn ven biển Việt Nam, đặc biệt từ Đồng Nai đến Cà Mau và vùng ven biển miền Trung, có rất nhiều cây vẹt đen. Những rừng ngập mặn này đóng vai trò như tấm lá chắn bảo vệ đất liền khỏi bão lụt và xói mòn, đồng thời là môi trường sống lý tưởng cho các loài thủy sinh và chim. Rễ cây vẹt đen không chỉ giúp cây hô hấp trong môi trường ngập mặn mà còn giúp ổn định đất bùn, tạo điều kiện cho phù sa tích tụ. Chính vì thế, rừng ngập mặn có sự hiện diện của cây vẹt đen đã trở thành hệ sinh thái quý báu, góp phần duy trì sự cân bằng tự nhiên và bảo vệ đa dạng sinh học.
Ngoài ý nghĩa sinh thái, cây vẹt đen còn có nhiều giá trị trong y học và đời sống. Từ xa xưa, người dân đã sử dụng cây vẹt đen để làm thuốc trị bệnh như tiêu chảy, sốt rét, bỏng và cả ung bướu. Quả cây được dùng để nhuộm lưới, vải, trong khi trụ mầm non lại có thể dùng làm thức ăn hoặc ăn kèm với trầu. Gỗ vẹt đen cũng là nguyên liệu quý trong xây dựng và chế tạo đồ thủ công mỹ nghệ.
Trước áp lực của biến đổi khí hậu và sự khai thác quá mức, rừng ngập mặn và các loài cây quý như vẹt đen đang dần thu hẹp diện tích. Việc bảo vệ và tái tạo rừng ngập mặn là nhiệm vụ quan trọng để duy trì “lá phổi xanh” của Việt Nam. Nhiều chương trình bảo tồn cây vẹt đen đang được tiến hành, từ việc trồng rừng đến giáo dục cộng đồng về vai trò của hệ sinh thái ngập mặn.
Cây vẹt đen không chỉ là một kỳ quan sinh học với phương thức sinh sản khác biệt, mà còn là một thành phần không thể thiếu trong hệ sinh thái và văn hóa của người Việt. Bảo vệ cây vẹt đen và rừng ngập mặn chính là bảo vệ sự sống cho các loài thủy sinh, giữ vững an toàn cho đất liền và duy trì nguồn tài nguyên quý giá cho tương lai.
