Đào tạo nghề không chỉ giúp người nông dân “làm giỏi hơn” mà còn “nghĩ khác đi”. Khi được học nghề, họ hiểu rõ hơn về quy trình sản xuất an toàn, tiêu chuẩn chất lượng và giá trị thị trường của nông sản. Nhiều mô hình hợp tác xã, tổ hợp tác sau đào tạo đã mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, áp dụng công nghệ cao, tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn, gắn với chuỗi tiêu thụ ổn định. Đây chính là nền tảng quan trọng để kinh tế nông thôn phát triển theo hướng xanh, bền vững và hội nhập.
Giảm nghèo không thể chỉ dựa vào hỗ trợ tài chính ngắn hạn, mà cần “trao cần câu” cho người dân chính là trao kiến thức, kỹ năng nghề. Khi người lao động nông thôn có nghề, có tư duy sản xuất mới, họ không chỉ thoát nghèo cho bản thân mà còn góp phần làm thay đổi diện mạo kinh tế - xã hội ở quê hương mình. Vì vậy, đầu tư cho đào tạo nghề hôm nay chính là đầu tư cho tương lai thịnh vượng và bền vững của nông thôn Việt Nam.
Từ chủ trương lớn đến chính sách cụ thể: Hệ thống chính sách đào tạo nghề nông nghiệp và giảm nghèo của Việt Nam đã được hình thành và phát triển liên tục qua các giai đoạn. Từ năm 2007 đến nay, chuỗi nghị quyết, quyết định của Trung ương và Chính phủ đã tạo nên khung chính sách toàn diện, xuyên suốt từ trung ương đến địa phương.
Hình 1: Hệ thống chính sách về đào tạo nghề nông nghiệp và giảm nghèo bền vững (2007-2025)
Nguồn: Viện Kinh tế và Thể chế Nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Nghị quyết số 26-NQ/TW (2008) về “Tam nông” đã khẳng định nhiệm vụ “tăng cường đào tạo nghề, chuyển giao khoa học - kỹ thuật cho nông dân nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn”. Trên nền tảng đó, Nghị quyết 19-NQ/TW (2022) tiếp tục đặt mục tiêu “hằng năm đào tạo nghề cho khoảng 1,5 triệu lao động nông thôn”, đồng thời yêu cầu đổi mới nội dung, phương thức đào tạo theo nhu cầu thị trường.
Cụ thể hóa chủ trương này, Quyết định 1956/QĐ-TTg (2009) đã phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Đây là chính sách đầu tiên mang tầm quốc gia về đào tạo nghề nông nghiệp. Hơn một thập kỷ triển khai, hàng triệu lao động nông thôn đã được học nghề, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động và tăng thu nhập bền vững.
Đến năm 2015, Quyết định 971/QĐ-TTg sửa đổi, bổ sung Đề án 1956, mở rộng đối tượng được hỗ trợ gồm hộ cận nghèo, người khuyết tật, người bị thu hồi đất nông nghiệp, thanh niên hoàn thành nghĩa vụ quân sự, tình nguyện viên. Cơ chế đào tạo được điều chỉnh theo hướng “đào tạo gắn với việc làm và an sinh xã hội”, đồng thời tăng cường liên kết giữa cơ sở đào tạo, doanh nghiệp và địa phương.
Để hỗ trợ người học nghề, Quyết định 46/2015/QĐ-TTg quy định mức hỗ trợ cụ thể như sau:
- Người dân tộc thiểu số, hộ nghèo: hỗ trợ tối đa 4 triệu đồng/người/khóa học;
- Hộ cận nghèo: tối đa 2,5 triệu đồng/người/khóa học;
- Hỗ trợ tiền ăn 30.000 đồng/người/ngày thực học, tiền đi lại 200.000 đồng/người/khóa (khi địa điểm đào tạo cách nơi cư trú từ 15 km trở lên).
Đặc biệt, Nghị định 30/2025/NĐ-CP lần đầu tiên bổ sung nhóm “lao động thu nhập thấp” vào đối tượng được hỗ trợ đào tạo nghề. Người có thu nhập bình quân đầu người ≤ 2,25 triệu đồng/tháng ở nông thôn hoặc ≤ 3 triệu đồng/tháng ở thành thị được hưởng chính sách hỗ trợ theo danh sách rà soát của địa phương.
Song song đó, các Chương trình mục tiêu quốc gia về Giảm nghèo bền vững (2006-2025) đều coi đào tạo nghề là hợp phần trọng tâm. Từ Quyết định 20/2007/QĐ-TTg đến Quyết định 90/QĐ-TTg (2022), chính sách ngày càng hoàn thiện, mở rộng đối tượng, hỗ trợ cơ sở vật chất, đa dạng hóa ngành nghề đào tạo và gắn đào tạo với sinh kế, tạo việc làm ổn định.
Chỉ thị 37-CT/TW (2024) của Ban Bí thư tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu “đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn” khẳng định tầm quan trọng của nguồn nhân lực chất lượng cao trong giai đoạn mới.
Thực thi tại địa phương - chính sách đi vào đời sống: Bám sát Dự án 4 thuộc CTMTQG Giảm nghèo 2021-2025, Phú Thọ tập trung đào tạo theo nhu cầu và hiện đại hóa hạ tầng thị trường lao động. Giai đoạn 2021-2025, tỉnh được phân bổ 27,4 tỷ đồng cho Dự án 4, riêng Tiểu dự án 1 đã đào tạo 2.493 người, trong đó 1.311 hộ nghèo, 810 hộ cận nghèo, 119 hộ mới thoát nghèo, 253 lao động thu nhập thấp, với 80% có việc làm sau đào tạo.
Tỉnh Kiên Giang, giai đoạn 2022-2025 có 12.000 lao động nông thôn trong tỉnh được đào tạo các ngành nghề nông nghiệp. Đối tượng được đào tạo nghề là các hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo, người lao động có thu nhập thấp. Đến năm 2025, tỉnh Kiên Giang phấn đấu nâng tỷ lệ lao động nông nghiệp qua đào tạo đạt trên 55%; thu nhập của cư dân nông thôn tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2020, góp phần tạo việc làm ổn định cho người lao động nông thôn, giảm nghèo bền vững.
Tại Hà Tĩnh, tỉnh đã tập trung nguồn lực cho Tiểu dự án 1 - Phát triển giáo dục nghề nghiệp vùng nghèo, vùng khó khăn với tổng kinh phí gần 45 tỷ đồng. Trong giai đoạn 2021 - 2024, toàn tỉnh đã tổ chức 41 lớp đào tạo nghề cho gần 1.100 lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và hộ mới thoát nghèo. Các lớp đào tạo được tổ chức linh hoạt, gắn với điều kiện thực tế của từng địa phương, tập trung vào những ngành nghề có nhu cầu cao như trồng trọt, chăn nuôi, mộc dân dụng, may mặc, kỹ thuật cơ khí, điện dân dụng... Nhờ đó, nhiều học viên sau khi tốt nghiệp đã có việc làm ổn định, có thu nhập, góp phần đáng kể vào chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn.
Thái Nguyên triển khai đủ 3 tiểu dự án của Dự án 4 theo tinh thần Quyết định 3685 và Chỉ thị 37: đầu tư cơ sở vật chất cho cơ sở giáo dục nông nghiệp; đào tạo, phái cử lao động đi làm việc ở nước ngoài; và hỗ trợ việc làm bền vững. Đến 6/2025, tỉnh tổ chức 159 lớp/4.776 học viên (trong đó 2.218 hộ nghèo; 841 hộ cận nghèo; 270 hộ mới thoát nghèo), đồng thời giải ngân > 114,8 tỷ/216 tỷ vốn Tiểu dự án 1 để nâng cấp trường/lớp, thiết bị đào tạo.
Với đặc thù vùng bãi ngang, ven biển, Quảng Bình chọn hướng “đúng nhu cầu- đúng đối tượng”: 129 lớp sơ cấp/dưới 3 tháng giai đoạn 2021–2024, trong đó 84 lớp nông nghiệp, 36 lớp phi nông nghiệp cho > 4.348 học viên (1.515 hộ nghèo; 1.992 hộ cận nghèo; 470 hộ mới thoát nghèo).
Bên cạnh thực hiện đồng bộ các chính sách giảm nghèo của tỉnh, những năm gần đây, Bình Dương còn tập trung vào công tác đào tạo nghề, tạo việc làm ổn định cho lao động nông thôn, bảo đảm không tái nghèo. Tính đến cuối năm 2024, Bình Dương còn 4.306 hộ nghèo/404.832 hộ dân, chiếm tỷ lệ 1,06%. Đến nay, việc thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2023-2025 trên địa bàn tỉnh đạt được kết quả đề ra. Bình Dương phấn đấu giảm hộ nghèo trên đại bàn còn dưới 1% trong năm nay.
Các kết quả này khẳng định chính sách đào tạo nghề nông nghiệp không chỉ dừng ở văn bản mà đã đi vào cuộc sống, mang lại cơ hội thay đổi sinh kế cho hàng vạn lao động nông thôn, đặc biệt ở vùng khó khăn.
Đào tạo nghề - nền tảng cho nông nghiệp bền vững: Hệ thống chính sách đào tạo nghề nông nghiệp ngày càng đồng bộ, từ chủ trương lớn của Đảng đến các nghị định, quyết định cụ thể của Chính phủ và các bộ, ngành. Thực tiễn tại các địa phương cho thấy, các chương trình này đã góp phần giảm nghèo bền vững, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn và tạo nền tảng cho quá trình hiện đại hóa nông nghiệp.
Tuy nhiên, trong bối cảnh công nghiệp hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế, công tác đào tạo nghề vẫn cần được đầu tư mạnh mẽ, đồng bộ và bền vững hơn. Cần gắn chặt đào tạo với nhu cầu thị trường, đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, kỹ năng số, mở rộng sự tham gia của doanh nghiệp và hợp tác xã, đồng thời bảo đảm nguồn lực tài chính ổn định.
Với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đồng hành của cộng đồng và nỗ lực của chính người lao động, đào tạo nghề nông nghiệp sẽ tiếp tục là “đòn bẩy” quan trọng trong giảm nghèo bền vững, phát triển nông nghiệp hiện đại, nông thôn văn minh và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quốc gia.
Tài liệu tham khảo
- Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 05/8/2008, Hội nghị lần thứ bẩy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) Về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Ban Chấp hành Trung ương.
- Nghị quyết số 19-NQ/TW, ngày 16/06/2022 Hội nghị lần thứ năm ban chấp hành trung ương đảng khoá xiii về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Ban Chấp hành Trung ương.
- Quyết định số 1956/QĐ-TTg, ngày 27/11/2009 về Phê duyệt đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Thủ tướng Chính phủ.
- Quyết định số 971/QĐ-TTg, ngày 01/07/2015 về Việc sửa đổi, bổ sung quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27 tháng 11 năm 2009 của thủ tướng chính phủ phê duyệt đề án “đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020”. Thủ tướng Chính phủ
- Quyết định số 46/2015/QĐ-TTg, ngày 28/09/2015 về Quy định chính sách hỗ trợ đào tạo trình độ sơ cấp, đào tạo dưới 03 tháng. Thủ tướng Chính phủ
- Nghị định 30/2025/NĐ-CP, ngày 24/02/2025 về Sửa đổi, bổ sung một số điều của nghị định số 07/2021/NĐ-CP ngày 27 tháng 01 năm 2021 của chính phủ quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 – 2025. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
- Quyết định số 20/2007/QĐ-TTg, ngày 05/02/2007 về Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo giai đoạn 2006 – 2010. Thủ tướng Chính phủ.
- Quyết định số 1489/QĐ-TTg, ngày 08/10/2012 về Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2012 – 2015. Thủ tướng Chính phủ.
- Quyết định số 1722/QĐ-TTg, ngày 02/09/2016 về Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 – 2020. Thủ tướng Chính phủ
- Quyết định số 90/QĐ-TTg, ngày 18/01/2022 về Phê duyệt chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025.Thủ tướng Chính phủ.
- Quyết định số 3685/QĐ-BNN-KTHT, ngày 29/09/2022 về Việc phê duyệt kế hoạch đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn giai đoạn 2022-2025. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
- Chỉ thị 37-CT/TW về đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn. Ban Bí thư
- Thu Hiền (19/06/2025) Đào tạo nghề cho lao động nông thôn - Đòn bẩy nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Tạp chí Kinh tế - Tài chính
- Hồng Phượng (23/06/2025) Phú Thọ: Đẩy mạnh đào tạo nghề, hỗ trợ việc làm bền vững cho người nghèo Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động
- Thu Hương (04/09/2025) -Thái Nguyên phát triển giáo dục nghề nghiệp, hỗ trợ việc làm bền vững cho người nghèo Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động
- Nam Phương (12/06/2025) Quảng Bình: Phát triển giáo dục nghề nghiệp, việc làm bền vững cho người nghèo Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động.
- Minh Trang (23/11/2022) Kiên Giang: Đẩy mạnh đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo Tạp chí Phụ nữ Việt Nam.
- Hậu Thạch (12/09/2025) Tin vui cho lao động thu nhập thấp: Chính thức có “tấm vé” học nghề miễn phí Tạp chí điện tử Thương Hiệu và Công luận.
- Quang Tám (29/04/2025) Giảm hộ nghèo, tăng việc làm cho lao động nông thôn Báo Bình Dương.
- Mai Ngọc (15/10/2025) Hà Tĩnh: Gắn đào tạo nghề với tạo việc làm - hướng đi bền vững trong giảm nghèo Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động.
Đỗ Huy Thiệp, Phạm Đức Thịnh, Đào Thị Thanh Tú, Ngô Sỹ Đạt - Viện Kinh tế và Thể chế Nông nghiệp - Học viện Nông nghiệp Việt Nam
