Sau chuyến đi mua sắm tại làng lụa Vạn Phúc, chị Nguyễn Minh Châu (ở phường Hồng Hà, Hà Nội) chia sẻ: “Lúc đầu, tôi rất hào hứng khi bước vào cửa hàng đầu tiên, nhưng sự hào hứng này bớt dần khi qua tiếp cửa hàng thứ hai, thứ ba. Nguyên nhân bởi hầu hết các cửa hàng đều trưng bày, giới thiệu các sản phẩm giống nhau, không có nhiều sự khác biệt”. Đây cũng là cảm nhận chung của nhiều người khi đến tìm mua các sản phẩm làng nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống trên địa bàn. Không khó để nhận thấy, tại một khu vực làng nghề, các cửa hàng, cơ sở sản xuất hầu hết đều trưng bày, giới thiệu những sản phẩm na ná nhau.
Theo các chuyên gia thủ công mỹ nghệ nhận định, điểm yếu chung của các làng nghề thủ công mỹ nghệ hiện nay là thiếu đổi mới trong thẩm mỹ và ý tưởng thiết kế. Nhiều sản phẩm chỉ thay đổi phần trang trí, giữ nguyên hình dáng truyền thống, dẫn đến giá trị sáng tạo chưa được phát huy. Một số nghệ nhân còn chạy theo xu hướng cầu kỳ, tạo hình nặng nề, thiếu tính ứng dụng. Đáng chú ý, không ít nghệ nhân tuy có tay nghề cao, nhưng lại thiếu định hướng sáng tạo, dẫn đến lãng phí công sức và kỹ thuật. Đây là điểm cần khắc phục để nghệ nhân phát huy đúng thế mạnh, tạo ra sản phẩm có giá trị, đáp ứng nhu cầu thị trường hiện đại.
Nhằm khuyến khích các tổ chức, cá nhân phát huy những ý tưởng sáng tạo trong thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ, mới đây, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội triển khai thực hiện hỗ trợ phát triển cho các sản phẩm thủ công mỹ nghệ làng nghề xuất khẩu nhằm tập hợp trí tuệ để tạo ra những sản phẩm có thiết kế mới, sáng tạo, có giá trị kinh tế, kỹ thuật, mỹ thuật cao, phù hợp thị hiếu khách hàng trong nước và quốc tế góp phần giúp các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ trên địa bàn thành phố tái cơ cấu ngành hàng, sản phẩm, đẩy mạnh phát triển mẫu mã sản phẩm mới phục vụ nhu cầu thị trường trong nước và tăng khả năng xuất khẩu. Hà Nội hiện có khoảng 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó 337 làng nghề truyền thống đã được công nhận. Theo lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, ngành thủ công mỹ nghệ hiện nay vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức như sự cạnh tranh gay gắt của thị trường quốc tế, yêu cầu ngày càng cao về chất lượng và mẫu mã sản phẩm, bài toán nhân lực kế cận, sự thay đổi thị hiếu tiêu dùng trong thời đại số hóa...
Do đó, để phát triển bền vững ngành thủ công mỹ nghệ, cần tập trung hơn nữa vào đổi mới, sáng tạo mẫu mã, thiết kế sản phẩm, bảo đảm vừa gìn giữ được những bản sắc văn hóa hồn cốt của quê hương, đất nước, vừa có bước cải tiến phù hợp xu thế hiện đại và hội nhập. Cần tăng cường vai trò của các nghệ nhân, thợ giỏi trong việc truyền nghề, đào tạo thế hệ kế cận; có chính sách ưu tiên, hỗ trợ để giữ chân người trẻ với nghề truyền thống. Bên cạnh đó, thành phố tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất cải tiến công nghệ, đổi mới mẫu mã bằng nhiều giải pháp như đào tạo nghề, truyền nghề, tập huấn, thi thiết kế…, xây dựng thương hiệu và phát triển hệ thống phân phối hiện đại trên cả nền tảng số và thị trường quốc tế.
Thời gian qua, công tác phong tặng, tôn vinh nghệ nhân làng nghề đã được thành phố quan tâm. Thành phố Hà Nội đã ban hành các quy định và chính sách hỗ trợ công nhận danh hiệu nghệ nhân. Đến nay, thành phố có hơn 350 nghệ nhân, các nghệ nhân được phong tặng chủ yếu là ngành thủ công mỹ nghệ. Điều đó nhằm ghi nhận, biểu dương và tôn vinh công lao đóng góp của những nghệ nhân, thợ giỏi đang cống hiến tài năng, trí tuệ, sức lực cho việc khôi phục, gìn giữ và phát triển nghề, làng nghề truyền thống. Việc tôn vinh nghệ nhân không chỉ khích lệ, động viên tinh thần các cá nhân, tập thể tâm huyết giữ nghề truyền thống, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, mà còn là xây dựng nòng cốt, tạo động lực thúc đẩy đào tạo nghề, truyền nghề và bảo tồn, phát triển kỹ năng nghề, làng nghề.
Hiện nay thành phố Hà Nội thành phố đã xây dựng và triển khai nhiều chương trình hỗ trợ sản xuất, xúc tiến thương mại, tiêu thụ sản phẩm của làng nghề. Những giải pháp được nêu ra, góp phần từng bước nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề, đồng thời tiếp tục khuyến khích, động viên các nghệ nhân, thợ giỏi của Thủ đô Hà Nội phát huy những ý tưởng mới và sử dụng khối óc, bàn tay tài hoa, tạo ra những tác phẩm có tính sáng tạo, đột phá, vừa có chất lượng, vừa bảo đảm tính mỹ thuật, kỹ nghệ cao, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng trong nước và quốc tế. Qua đó, góp phần mạnh mẽ vào việc đẩy mạnh bảo tồn, phát triển nghề truyền thống, làng nghề, làng nghề truyền thống, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc của Thủ đô nói riêng và cả nước nói chung.
Bài viết có sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội
