Sáu mươi năm đã qua kể từ ngày gần năm mươi học sinh lớp 8D, một trong bốn lớp đầu tiên của ngôi trường cấp ba Yên Định (niên khoá 1965 – 1968), nay là Trung học phổ thông Yên Định 1 bắt đầu hành trình tri thức tại nơi sơ tán thôn Bái Trại, làng Bái Thuỷ, xã Định Liên cũ, nay là xã Yên Định, tỉnh Thanh Hoá. Trong bom rơi, đạn nổ, giữa những ngôi nhà tranh đơn sơ dưới hầm sâu 1,8 m, được che chắn bằng ụ đất đắp bao quanh, các học sinh vẫn miệt mài học tập, thầy cô vẫn kiên trì gieo chữ, giữ vững ngọn lửa tri thức nơi tuyến lửa hậu phương chống Mỹ cứu nước.
Cổng trường THPT Yên Định 1 hiện nay tại Quán Lào, xã Yên Đinh, tỉnh Thanh Hoá.
Những chiếc mũ rơm năm nào không chỉ che đầu các học sinh khỏi mảnh bom, mà còn như biểu tượng của tinh thần hiếu học, của ý chí không khuất phục trước gian khổ. Giữa tiếng còi báo động, giữa những buổi học còn vương mùi khói bom, thầy trò vẫn cùng nhau vun đắp ước mơ, tin tưởng vào một ngày mai hòa bình, thống nhất đất nước.
Ba năm học trong khói lửa trôi qua, lớp 8D rồi 9D, 10D lần lượt trưởng thành, vượt qua kỳ thi tốt nghiệp với nhiều thành tích đáng tự hào. Một số bạn khoác áo lính, lên đường vào Nam chiến đấu theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc; số khác được tuyển vào các trường đại học trong và ngoài nước, trở thành lớp trí thức mới – cử nhân, kỹ sư, bác sĩ, giáo viên, nhà nghiên cứu… Trong số đó, không ít người đã vươn lên đạt học vị cao quý: giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ; nhiều người đảm nhiệm trọng trách tại các bộ, ngành trung ương, địa phương, các viện nghiên cứu, trường đại học. Mỗi bước chân thành đạt của họ đều góp phần làm rạng danh truyền thống vẻ vang của ngôi trường quê hương – THPT Yên Định 1.
Cũng từ lớp học ấy, nhiều người đã dấn thân vào cuộc chiến đấu gian khổ bảo vệ non sông. Có người trở thành phóng viên chiến trường, ghi lại những khoảnh khắc hào hùng của dân tộc trong những ngày “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Có người mãi mãi nằm lại nơi rừng sâu, biên giới, hải đảo, để đất nước nở hoa hoà bình. Lớp D khóa đầu tiên của trường THPT Yên Định 1 có bốn liệt sĩ anh dũng hy sinh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ: Nguyễn Mạnh Hồng, Vũ Văn Trạm, Vũ Văn Miện (xã Định Tiến cũ, nay sáp nhập thành xã Định Tân), và Lê Khắc Dự (xã Định Bình cũ, nay sáp nhập thành xã Định Hoà). Họ đã hiến dâng tuổi trẻ, máu xương cho Tổ quốc, để tên mình mãi được khắc ghi trong sử vàng của quê hương Yên Định, xứ Thanh. Bên cạnh đó, có những bạn còn mang trên mình vết thương chiến trận, trở về đời thường với trái tim chan chứa nghĩa tình, tiếp tục cống hiến trong sự nghiệp xây dựng đất nước. Xin thắp một nén tâm hương tưởng nhớ những những liệt sĩ là học sinh lớp D khoá đầu tiên của Trường THPT Yên Định 1 và những liệt sĩ của của Trường đã hy sinh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước, bảo vệ biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc, chủ quyền lãnh hải của đất nước.
Sau khi về nghỉ hưu, một số cựu học sinh lớp D khoá đầu tiên của trường THPT Yên Định 1 vẫn tiếp tục nghiên cứu, giảng dạy, tham gia hội thảo khoa học liên quan đến lĩnh vực chuyên môn sâu được đào tạo, viết báo, viết sách… đóng góp cho xã hội. Trong đó, đáng chú ý có tiểu thuyết “Tơ Vò” và “Cây Thay Lá” đều của Vũ Xuân Bân là học sinh lớp D khoá đầu tiên của trường THPT Yên Định 1, với bút danh Xuân Vũ và Quân Yên về đề tài chống tiêu cực, tham nhũng quyền lưc cũng đều do NXB Hội Nhà văn ấn hành năm 2018 và 2024, được bạn đọc mến mộ, tìm đọc.
Nay, khi tuổi đều đã U80, đã hơn 20 người của lớp D khoá học đầu tiên của trường THPT Yên Định 1 về với tổ tiên. Sự mất mát ấy khiến những người còn lại càng thêm trân quý ký ức, may mắn còn sống, thêm nhớ nhung, quý mến nhau hơn.
Ngày 12/11/2025, hơn chục cựu học sinh lớp D khoá đầu tiên của trường Trung học phổ thông Yên Định 1 còn khoẻ mạnh, từ khắp mọi miền đất nước, đã tụ họp tại khách sạn Long Anh (phường Nguyệt Viên, Thanh Hoá). Cuộc gặp gỡ thân mật ấy không chỉ là dịp ôn lại kỷ niệm xưa, mà còn là lời tri ân sâu sắc gửi tới thầy, cô giáo – những người đã thắp sáng con đường học vấn cho bao thế hệ học trò Yên Định 1.
Chiến tranh đã lùi xa nửa thế kỷ, đất nước hoà bình thống nhất, nhưng những giá trị mà lớp D – khoá đầu tiên của trường Cấp 3 Yên Định ấy để lại thì vẫn còn nguyên vẹn. Họ là minh chứng sống động cho truyền thống “vượt khó, dạy tốt, học tốt” của trường THPT Yên Định 1 – ngôi trường đã góp phần đào tạo biết bao nhân tài cho quê hương, cho đất nước. Từ những lớp học tranh tre nơi sơ tán đến những giảng đường hiện đại hôm nay, ngọn lửa tri thức vẫn cháy sáng, được tiếp nối bằng tinh thần kiên cường và lòng biết ơn sâu sắc dành cho nghề dạy học.
Kỷ niệm 60 năm thành lập trường THPT Yên Định 1 và 43 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/2025) là dịp để thế hệ học trò từ khoá 1 cho đến hôm nay và mai sau mãi mãi tri ân những người thầy, cô giáo đã âm thầm cống hiến cả đời cho sự nghiệp trồng người. Họ chính là “những kỹ sư tâm hồn”, là người gieo mầm tri thức, bồi đắp nhân cách, truyền cho các thế hệ học trò tình yêu quê hương, đất nước và khát vọng vươn lên từ gian khổ, nghèo khó để có ngày hôm nay !
Trong niềm xúc động và tự hào, các cựu học sinh lớp D khoá đầu tiên xin gửi đến toàn thể các thầy, cô giáo của trường THPT Yên Định 1 những bó hoa tươi thắm nhất, những lời chúc tốt đẹp nhất. Cảm ơn các thầy, cô giáo - những người đã, đang và sẽ tiếp tục làm nên vinh quang của nghề giáo, góp phần tô thắm thêm truyền thống vẻ vang của ngôi trường THPT Yên Định 1 thân yêu.
Dẫu thời gian có phủ bụi mờ lên ký ức, nhưng học sinh lớp D – khoá đầu tiên của trường THPT Yên Định 1 vẫn mãi là dấu ấn không phai trong lịch sử nhà trường: Một thế hệ đã sống, học, chiến đấu và cống hiến trọn vẹn cho Tổ quốc, cho quê hương. Chính họ – bằng nghị lực, trí tuệ và lòng yêu quê hương, đất nước – đã viết nên những trang đầu tiên rạng rỡ cho truyền thống vàng son của trường Trung học phổ thông Yên Định 1 hôm nay và mai sau.
V.X.B
