Vùng chè tại Lâm Đồng. Ảnh minh họa: TTXVNTrong quá trình chuyển đổi đó, dòng vốn tín dụng xanh đang trở thành “bệ đỡ” then chốt, giúp nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp tái cấu trúc mô hình canh tác.
Dòng vốn xanh lan tỏa
Ngành ngân hàng, với vai trò dẫn dắt nguồn vốn, đang từng bước khơi thông dòng tín dụng xanh, đồng hành cùng nông nghiệp trên hành trình phát triển bền vững. Trong đó, Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) - ngân hàng chủ lực trong lĩnh vực nông nghiệp đã triển khai gói tín dụng ưu đãi quy mô 50.000 tỷ đồng, áp dụng từ tháng 4/2025. Chương trình cho vay ngắn hạn này có lãi suất từ 4,5%/năm, thấp hơn từ 0,3 - 0,5 điểm phần trăm so với mặt bằng thông thường.
Đối tượng hưởng lợi là khách hàng cá nhân sản xuất kinh doanh nông nghiệp, đặc biệt ưu tiên các mô hình ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo và thân thiện với môi trường. Agribank cũng áp dụng phương thức vay linh hoạt, từ vay từng lần đến thấu chi tài khoản, nhằm tạo điều kiện tối đa cho người dân tiếp cận nguồn vốn.
Không đứng ngoài cuộc, nhiều ngân hàng thương mại cổ phần khác cũng đang tích cực nhập cuộc như Ngân hàng TMCP Nam Á (Nam A Bank), Ngân hàng TMCP Phát triển TP. Hồ Chí Minh (HDBank), Ngân hàng TMCP Bắc Á (Bac A Bank)...
Ông Đào Duy Nam, Phó Giám đốc khu vực miền Bắc Nam A Bank cho biết, ngân hàng xác định tín dụng xanh là định hướng chiến lược lâu dài, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp. Không chỉ cung cấp gói vay ưu đãi cho mô hình trồng lúa chất lượng cao ở Đồng bằng sông Cửu Long, Nam A Bank còn tài trợ cho các dự án sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất nông nghiệp, như điện mặt trời, tưới tiêu tiết kiệm nước, giảm phát thải carbon…, đây là những giải pháp thiết thực để nông nghiệp Việt Nam “xanh hóa” từ gốc.
Không dừng lại ở hỗ trợ tài chính, Nam A Bank còn đẩy mạnh chuyển đổi số với hệ sinh thái Open Banking, giúp người nông dân tiếp cận dịch vụ tài chính mọi lúc, mọi nơi. Ngân hàng cũng tích cực kiến tạo các chuỗi liên kết giá trị giữa nông dân – doanh nghiệp – ngân hàng – thị trường trong ngành chè, cao su, thủy sản… nhằm gia tăng hiệu quả đầu tư, nâng cao giá trị nông sản.
Ở góc độ chính sách, Phó Thống đốc Thường trực Ngân hàng Nhà nước Đào Minh Tú cho rằng, tăng trưởng xanh đã không còn là xu hướng lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu với các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Chính vì vậy, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động lồng ghép mục tiêu phát triển bền vững vào chiến lược tín dụng từ năm 2015 và không ngừng hoàn thiện cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy tín dụng xanh lan tỏa trong toàn hệ thống.
Đặc biệt, năm 2023, Ngân hàng Nhà nước ban hành Kế hoạch hành động triển khai Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, với 7 nhóm nhiệm vụ đồng bộ. Sau gần 2 năm thực hiện, nhận thức của các tổ chức tín dụng về phát triển bền vững đã chuyển biến tích cực. Nhiều ngân hàng đã thành lập ban chỉ đạo chuyển đổi xanh, đưa tiêu chí ESG (môi trường – xã hội – quản trị) vào chiến lược kinh doanh và đẩy mạnh tài trợ các lĩnh vực thân thiện với môi trường.
Đáng chú ý, ngày càng có nhiều ngân hàng công bố báo cáo phát triển bền vững – một bước đi quan trọng để nâng cao tính minh bạch, tăng cường trách nhiệm giải trình và khẳng định vị thế trong hành trình hướng đến ngân hàng xanh, nền kinh tế xanh và nông nghiệp xanh.
Gỡ nút thắt để bứt phá
Tín dụng xanh trong lĩnh vực nông nghiệp đang từng bước lan tỏa, nhưng để phát triển thực chất vẫn còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ. Phó Thống đốc Đào Minh Tú thẳng thắn nhìn nhận, hiện nhiều tổ chức tín dụng vẫn triển khai chưa đồng đều, thậm chí chưa phát sinh dư nợ tín dụng xanh, do thiếu hành lang pháp lý cụ thể như “Danh mục xanh” chuẩn hóa.
Một rào cản lớn khác là công cụ thẩm định rủi ro môi trường - xã hội còn hạn chế. Trong khi đó, các dự án xanh thường có thời gian hoàn vốn dài, hiệu quả tài chính chưa rõ ràng khiến nhiều tổ chức tín dụng còn dè dặt. Thêm vào đó, khả năng huy động nguồn lực quốc tế cho tài chính xanh hiện chưa hiệu quả do thiếu cơ chế phối hợp và chia sẻ thông tin.
Theo Phó Thống đốc Đào Minh Tú, để tín dụng xanh thực sự phát huy vai trò trong tái cấu trúc nông nghiệp, ngành ngân hàng cần nâng cao năng lực quản trị và trình độ chuyên môn của đội ngũ cán bộ, đặc biệt là kiến thức liên quan đến các tiêu chí môi trường, xã hội, khí hậu. Năm 2025 là thời điểm then chốt để ngành ngân hàng tổng kết 5 năm thực hiện Chiến lược tăng trưởng xanh quốc gia giai đoạn 2021 - 2025, từ đó rà soát, điều chỉnh các định hướng chính sách phù hợp hơn trong giai đoạn tiếp theo.
Mới đây, Ngân hàng Nhà nước đã công bố “Sổ tay Hệ thống quản lý rủi ro môi trường - xã hội (ESMS)” nhằm hỗ trợ các tổ chức tín dụng nhận diện và kiểm soát rủi ro ESG trong hoạt động cấp tín dụng, từng bước tiệm cận các chuẩn mực quốc tế và nâng cao chất lượng dòng vốn xanh - đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.
Cùng với nỗ lực từ phía cơ quan quản lý, các chuyên gia cho rằng việc thúc đẩy tín dụng xanh cần gắn với mô hình hợp tác 5 nhà: Nhà nước, ngân hàng, doanh nghiệp, nhà khoa học và nông dân. Theo PGS.TS. Luật sư Trần Văn Dũng - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đào tạo Kinh tế Tài chính, để dòng vốn thực sự đến được với người sản xuất, cần chuyển đổi từ hình thức cho vay truyền thống sang tài chính tích hợp, dựa vào phương án sản xuất hoặc hợp đồng bao tiêu sản phẩm, thay vì tài sản thế chấp.
Ông Dũng cũng đề xuất thành lập Quỹ hỗ trợ nông nghiệp bền vững để tài trợ cho các dự án công nghệ xanh, giống cây trồng chống chịu biến đổi khí hậu, tiết kiệm nước hoặc giảm phát thải. Ngoài ra, cần mở rộng tín dụng vi mô từ ngân hàng phối hợp với các tổ chức fintech và tài chính vi mô, giúp nông hộ nhỏ, hợp tác xã tiếp cận vốn dễ dàng, minh bạch và linh hoạt hơn.
Một yếu tố khác không thể thiếu được vị luật sư đề cập đến là phát triển bảo hiểm nông nghiệp và cơ chế bảo lãnh tín dụng, giúp nông dân giảm thiểu rủi ro khi vay vốn, đồng thời khuyến khích ngân hàng mạnh dạn hơn trong cấp tín dụng xanh.
Tương lai của nông nghiệp xanh phụ thuộc vào sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan; trong đó ngành ngân hàng tiếp tục đóng vai trò “bệ đỡ” tài chính quan trọng. Khi dòng vốn xanh được khơi thông đúng cách, nông dân sẽ có điều kiện chuyển đổi mô hình sản xuất, nâng cao giá trị nông sản và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
