Ngày Nhà giáo Việt Nam suy ngẫm về triết lý giáo dục

Sáng 20/11, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức lễ mít tinh kỷ niệm 41 năm Ngày Nhà giáo Việt Nam (20/11/1982-20/11-2023) và khen thưởng các cấp.

Phát biểu tại buổi lễ, GS Nguyễn Văn Minh, hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã có bài phát biểu ngày 20/11 chia sẻ vô cùng xúc động và sâu sắc gửi tới các thầy cô giáo, sinh viên của trường, cũng như những trăn trở về giáo dục nước nhà và về những thế hệ tương lai của đất nước.

Bài phát biểu ngày 20/11 của Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam

GS Nguyễn Văn Minh chia sẻ: "Mỗi chúng ta đến với nghề giáo một cách khác nhau, nhưng điều quý giá hơn cả là trong sâu thẳm mỗi chúng ta đều nặng tình yêu thương con người và mong muốn làm cho thế hệ tương lai tử tế hơn, khôn lớn hơn, trưởng thành hơn để chung tay làm cho xã hội văn minh hơn, đất nước giàu đẹp hơn. Chúng ta có quyền tự hào về nghề cao quý của mình".

Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm Hà Nội kể lại: "Khi tốt nghiệp đại học năm 1985, tôi dạy học ở Tây Nguyên. Tây Nguyên trong tôi chỉ được hình dung qua "Đất nước đứng lên" của Nguyên Ngọc, qua tưởng tượng về những thảo nguyên bao la và những chú ngựa hoang khao khát tự do tung vó giữa trời xanh và gió lộng.

Lên đó, tôi hiểu thế nào là đại ngàn, thế nào là mùa khô với gió gầm rú suốt đêm thâu, như tiếng thổn thức của ngàn xưa vọng lại và nhìn những cánh đồng một màu vàng úa xác xơ cây cỏ. Tôi hiểu thế nào là mùa mưa, mưa như một túi nước bất chợt xé toạc và đổ xuống, trời như thật gần với tay đến được.

Ở đó, tôi dạy cho học sinh dự bị người dân tộc Ê đê, Ba na, Jrai, Sê đăng, Mơ nông, cả các em dân tộc Chăm từ Ninh Thuận lên học, các em học sinh từ Thái Bình, Hà Nam, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Ngãi... theo gia đình đi kinh tế mới.

Cũng như tôi, những người bạn cùng thời với tôi, thiếu ăn, thiếu mặc, xác xơ như cỏ cây mùa khô Tây Nguyên vậy. Tây Nguyên không như những gì mình hình dung. Đó là những năm tháng thử thách cuộc đời, gian khổ vô cùng nhưng cũng đáng nhớ vô cùng.

Những học sinh của tôi, chúng lạ lẫm với những điều trong sách vở, chúng hiền lành và tình nghĩa như đất ba-zan, chúng mộc mạc và chân chất như cây rừng hoang dại. Nhưng chúng đáng yêu đến vô cùng. 

Tôi không cắt nghĩa rành mạch được trong tôi đã lớn dần một tình yêu thương với học trò hay đó là tình yêu với nghề nghiệp. Rồi tình yêu thương đó, lớn dần, lớn dần, choán lấy trong tôi. Tình yêu thương ấy đã trở thành lẽ sống đời người".

Nhà giáo trong bối cảnh có quá nhiều điều suy ngẫm

GS Minh thẳng thắn nêu thực trạng: "Tôi lấy làm ái ngại khi nói về chúng ta, những người đang làm thầy và sẽ làm thầy trong một bối cảnh có quá nhiều điều suy ngẫm. Mỗi gia đình mong muốn con cái mình tốt hơn, tiến bộ hơn; xã hội đang kỳ vọng những thế hệ công dân tương lai bản lĩnh, trách nhiệm, sáng tạo và dám dấn thân; nhà trường, thầy cô đang mong muốn học trò của mình thành người tử tế, trưởng thành… Trong khi chính chúng ta, đồng nghiệp của chúng ta đang ở giữa những bộn bề khó khăn trước đòi hỏi đổi mới, trước những kỳ vọng chính đáng, trước những lo toan cuộc sống hàng ngày, và cả trước những điều ta chưa hài lòng với chính chúng ta, nghĩa là còn quá nhiều bất cập.

Tôi nghiệm ra rằng, khi mỗi chúng ta đang trăn trở với những điều đó, nghĩa là chúng ta là những người đầy trách nhiệm.

Hôm nay, tôi không dám nói về tri thức. Vì các bạn là những người thức thời, những người của thời đại, những người nắm giữ trong tay mọi hiểu biết của nhân loại, và các bạn hoàn toàn có khả năng chinh phục nó; và niềm tin bất tận là thế hệ sau sẽ giỏi giang hơn thế hệ trước.

Tôi muốn đề cập đến những giá trị, đến thái độ, cái mà có khi ai đó coi như là điều xa xỉ và cũng có người ái ngại khi nói đến điều này. Nhưng không phải, đó là hiện thân của quan niệm và ứng xử giữa con người với con người, giữa thầy trò, giữa người lớn và trẻ thơ và một nội hàm của nó là cảm thông từ đáy lòng của mỗi chúng ta, những nhà giáo, là yêu thương và bao dung.

Những giá trị chân chính, những chuẩn mực tốt đẹp, đâu đó đang bị xô lệch bởi những lai căng, lệch lạc vẫn diễn ra. Trang bị một "bộ lọc" để gạn đục, khơi trong cho mỗi con người để hấp thu những gì tốt đẹp và loại bỏ những gì cặn bã như là một trọng trách của mỗi nhà trường, bổn phận thiêng liêng của mỗi thầy cô và cả những sinh viên cùng với mỗi gia đình.

Chúng ta không phải là những người độc tôn về quyền năng tri thức, và cũng không phải là người đi ban phát các giá trị, mà là những người đồng hành, những người khơi gợi những khả năng tiềm ẩn của người học để trong họ trỗi lên sự khát khao và can đảm chinh phục cái mới.

Kinh nghiệm càng nhiều thì càng quý, nhưng nếu chỉ kinh nghiệm mà không cập nhật cái tiến bộ thì trở thành bảo thủ ghê gớm và rồi thành lạc lõng giữa thời cuộc.

Khó khăn, thiếu thốn, áp lực… sẽ bào mòn khát vọng chính đáng của mỗi chúng ta và đồng nghiệp chúng ta, nhưng xin đừng để con tim của mình nguội lạnh rồi thờ ơ với những phận đời và tương lai của bao thế hệ. Làm nhà giáo, bằng yêu thương lan tỏa yêu thương rồi yêu thương sẽ ươm mầm cho niềm tin sinh sôi nảy nở".

Nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam: Hiệu trưởng tự hào và khâm phục, biết ơn giáo viên, sinh viên

Nói về những khó khăn, thiệt thòi của nghề giáo trong bài phát biểu, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội bày tỏ: "Mỗi chúng ta đều thấu hiểu điều kiện của quê hương, đất nước. Nhưng giá như, những chủ trương, chính sách đến kịp thời với thực tiễn thì phần nào nhà giáo ấm lòng hơn để có nhiều hơn động lực cho công việc. Và giá như lao động chính đáng của nhà giáo được nhìn nhận một cách đúng mức, kịp thời, đó là lao động giáo dục chứ không phải là lao động giản đơn chỉ thuần túy tính bằng giờ, thì mọi chuyện đã tốt hơn nhiều. Nghề nào mà người làm nghề đó tâm huyết cũng cao quý và đáng trân trọng. Tuy nhiên, nhà giáo làm công việc giáo dục để mỗi người có những chuẩn mực về tư cách và đầy đủ về tri thức để ra với cuộc đời, để hành động chân chính thì đáng trân quý biết bao.

Trước mắt chúng ta là khó khăn và đầy rẫy thách thức, cả hữu hình và vô hình. Nhưng vận hành thay đổi của thời đại thì không dừng lại. Những tác động của thời cuộc đến với chúng ta từng giây, từng phút; công nghệ như là một sự hối thúc đến với muôn người từ muôn mặt đời sống.

Chúng ta phải đặt ra câu hỏi với chính chúng ta, những con người đã sinh ra trên mảnh đất quê hương của chính họ sẽ đổi đời ngay nơi chôn rau cắt rốn được hay không?

Với quý thầy cô, cán bộ của Nhà trường, trong sâu thẳm của tôi đó là sự khâm phục, tự hào về các bạn. Vì rằng, trong muôn vàn khó khăn, kể cả trong tâm tư và cuộc sống, điều kiện làm việc, các bạn đã dám dằn lòng để những gì cao đẹp trội lên để mang lại cho người học, tất cả tình yêu thương, hiểu biết và khát vọng chính đáng. Chính các bạn là hạt nhân cho mái trường này. Tôi biết ơn các bạn.

Với các em sinh viên, học viên, các em là hiện thân của tương lai Nhà trường, chính các em là niềm tin của Nhà trường và của tương lai giáo dục đất nước. Thầy luôn tự hào về các em.

Với các bậc phụ huynh, hãy đồng hành cùng thầy cô và hãy luôn nghĩ rằng, trong thẳm sâu và khao khát của mỗi thầy cô, và chính các vị, đều mong muốn con trẻ khôn lớn, trưởng thành hơn. 

Trước gió, ngọn đèn có thể tắt, nhưng hãy giữ lửa lòng mãi mãi trong tim. Hãy yêu thương trẻ, chúng sẽ yêu thương chúng ta. Hãy làm bạn với trẻ, hiểu trẻ và đồng hành với trẻ, chăm sóc, uốn nắn chúng, cây đời sẽ vươn cao vững chãi, và gốc rễ sẽ cắm sâu vào đất mẹ thân thương".