Chúng tôi tiếp tục giới thiệu thêm 4 di ảnh các Anh hùng Liệt sĩ, do Ban Liên lạc Công an Chi viện chiến trường miền Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, phối hợp với Tổ chức "Trái tim người lính" sưu tầm và phục dựng màu, để trao tặng cho Bảo tàng.
1- Anh hùng liệt sĩ Trần Văn Thọ (1935 - 1961): Đại diện cho lực lượng CAND Vũ trang tại biên giới (nay là bộ đội Biên phòng).
Trần Văn Thọ sinh tại tỉnh Phú Thọ, còn nhỏ đã theo gia đình chuyển lên Yên Bái; 15 tuổi vào du kích, đến năm 1952 thì nhập ngũ. Trong kháng chiến chống Pháp, đơn vị của Trần Văn Thọ chuyên hoạt động ở vùng rẻo cao các tỉnh biên giới như Lào Cai, Lai Châu, Sơn La. “Hoạt động trong điều kiện vô cùng khó khăn, nguy hiểm, nhưng đồng chí Trần Văn Thọ luôn vững vàng, chiến đấu mưu trí, sáng tạo, lập công xuất sắc. Như trong trận chiến đấu ở Pờ Xì Ngài tháng 5/1953, anh dẫn đầu tiểu đội xung phong lên tiêu diệt địch, lấy được một khẩu tiểu liên. Hay trận Dào San tháng 5/1954, anh bình tĩnh chờ địch đến gần mới nổ súng, tiêu diệt 2 tên, bắn bị thương 3 tên, được Trung đoàn tặng Bằng khen”.
Thời đó, hầu hết người dân xã Xính Phình còn mù chữ, 100% nam giới và 60% nữ giới nghiện thuốc phiện. Anh Thọ đã vận động nhân dân đi học chữ, xóa tệ nạn nghiện hút và các tập quán lạc hậu. Đến năm 1960, toàn xã Xính Phình không còn ai nghiện thuốc phiện, bà con nhân dân tin tưởng, giúp đỡ cán bộ Biên phòng bảo vệ an ninh trật tự khu vực biên giới.
Đầu tháng 8/1961, trời mưa như trút nước nhiều ngày liền. Nước suối dâng cao cuồn cuộn làm guồng nước bị đổ, nhà kho hợp tác xã trên nương bị hư hỏng nặng. Trần Văn Thọ mặc áo mưa đi sửa lại guồng nước, nhà kho. Khi mọi việc xong xuôi, cũng là lúc anh bị cơn sốt rét ác tính quật ngã vào ngày 8/8/1961. Do làm việc quá sức trên địa bàn khó khăn, Trần Văn Thọ vĩnh viễn ra đi vào tháng 8/1961 khi mới 26 tuổi. Mộ anh được đặt trên đỉnh núi Leng Su Sìn, địa điểm mà người Hà Nhì gọi là “Hòn ngọc giữa miệng Rồng”.
Ngày chôn cất anh, bà con dân bản mỗi người bê một hòn đá từ suối Păng Pơi cách đó gần 2km về xếp quanh mộ anh và tự dựng bia để tưởng nhớ Trần Văn Thọ. Họ lập miếu thờ anh. Cũng kể từ đó, người Hà Nhì ở Mường Nhé coi Trần Văn Thọ như Thành hoàng của bản làng. Họ đặt tên sông suối, dốc đèo, ruộng nương theo tên anh...
Ghi nhận công lao đóng góp của anh Trần Văn Thọ, Bộ trưởng Bộ Công an đã truy phong vượt cấp từ Thượng sĩ lên Thiếu úy cho anh. Ngày 1/1/1967, Trần Văn Thọ được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký truy tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Liệt sĩ Trần Văn Thọ là một trong 5 chiến sĩ Công an nhân dân Vũ trang đầu tiên được tuyên dương Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
2- Anh hùng Liệt sĩ Nguyễn Kim Vang (1944 – 1972): Đại diện cho thế hệ các cán bộ Công an là con em cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc.
Nguyễn Kim Vang sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng ở Quảng Ngãi (cũ). Theo gia đình đi tập kết ra Bắc khi mới 10 tuổi (1954), Nguyễn Kim Vang lần lượt được học tập tại Trường 10 ở Nghệ An, Trường học sinh miền Nam ở TP Hải Phòng và đã vinh dự được phân công báo cáo thành tích học tập khi đón Bác Hồ đến thăm trường. Năm 1963, Nguyễn Kim Vang là một trong số 100 con em học sinh miền Nam được Bộ Công an tuyển chọn đào tạo tại huyện Kiến An, TP. Hải Phòng và được phân công nhiệm vụ tại Đồn 149, Tiểu khu 78 CAND vũ trang tỉnh Nghệ An, được chỉ huy đơn vị vinh danh “cậu bé thép”.
Cùng với đồng đội, Nguyễn Kim Vang đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền, vận động đồng bào vùng biên giới Kỳ Sơn, tỉnh Nghệ An giữ vững niềm tin vào chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đẩy mạnh đấu tranh, ngặn chặn hoạt động của phỉ Vàng Pao, khống chế Già Xay Xua - kẻ tự xưng là Châu Phà, tức “Vua trời”, bảo vệ cuộc sống bình yên của người dân miền Tây xứ Nghệ. Sau đó đồng chí Nguyễn Kim Vang tiếp tục ra miền Bắc và được đào tạo khóa 2 Trường sĩ quan CAND vũ trang.
Năm 1967, đồng chí Nguyễn Kim Vang tình nguyện vào chiến trường miền Nam để chiến đấu và được phân công về Ban An ninh tỉnh Phú Yên, đến tháng 6/1969 đảm nhiệm Chính trị viên Đại đội An ninh vũ trang. Hơn hai năm sau đó, cuối năm 1971, đồng chí Nguyễn Kim Vang vào vùng địch hậu bên chân núi Chóp Chài ở thuộc thôn Liên Trì, xã Bình Kiến, thị xã Tuy Hòa để hoạt động. Mặc dù rơi vào ổ phục kích của địch trong chuyến đi xây dựng cơ sở ở thôn Phước Hậu, xã Bình Kiến ngày 26/01/1972, nhưng đồng chí Nguyễn Kim Vang đã chiến đấu kiên cường và anh dũng hy sinh khi đang ở độ tuổi 28.
Với những chiến công xuất sắc cùng và sự hy sinh anh dũng của tập thể và cá nhân, ngày 6/6/1976, Đại đội An ninh vũ trang của Ban An ninh tỉnh Phú Yên đã được Nhà nước tuyên dương Anh hùng LLVTND. Liệt sĩ Nguyễn Kim Vang, nguyên Chính trị viên đại đội, cũng được truy tặng danh hiệu cao quý Anh hùng LLVT Nhân dân.
3- Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Uân (1948 – 1972): Đại diện cho lực lượng Công an, đã hi sinh vì bình yên cuộc sống nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ tại miền Bắc.
Nguyễn Văn Uân sinh ra và lớn lên tại khu phố 3, thành phố Việt Trì cũ, tỉnh Phú Thọ, trong một gia đình nghèo nhưng giàu truyền thống cách mạng. Năm 18 tuổi, anh theo học tại trường đào tạo Cảnh sát nhân dân và đến tháng 11 năm 1967, được phân công về công tác tại Đồn Công an nhân dân số 23, khu Công an Hai Bà Trưng - nay là Công an phường Bạch Mai.
Tuổi đời còn rất trẻ nhưng Nguyễn Văn Uân sớm thể hiện phẩm chất cao quý của người chiến sĩ công an nhân dân - "Vì nước quên thân, vì dân phục vụ". Anh luôn gần gũi, thấu hiểu từng hoàn cảnh, từng tâm tư nguyện vọng của nhân dân khu phố mình phụ trách. Với bà con, anh không chỉ là người chiến sĩ công an mà còn như một người con trong gia đình, tận tụy lo cho dân từ những điều nhỏ nhất.
Bằng sự chăm chỉ và trách nhiệm, Nguyễn Văn Uân đã cùng nhân dân xây dựng phong trào bảo vệ trị an vững mạnh. Trong suốt 5 năm công tác tại khối phố 69, Đồn Công an 23, khu Mai Hương, địa bàn anh phụ trách liên tục đạt danh hiệu "khối phố 5 tốt". Anh nhiều lần được công nhận là "Chiến sĩ giỏi", được Sở Công an Hà Nội cấp giấy khen và là đoàn viên thanh niên tiêu biểu "4 tốt". Thế nhưng, với anh, phần thưởng quý giá nhất chính là sự bình yên và niềm tin yêu của nhân dân dành cho mình.
Những ngày cuối tháng 12/1972, bom đạn ác liệt của không quân Mỹ trút xuống Hà Nội. Nhà máy Dệt 8-3, Khăn mặt khăn tay, Mỳ bánh Hải Châu và khu vực Vĩnh Tuy đều bị bom tàn phá nặng nề. Phố Bạch Mai, cánh đồng Quỳnh Lôi chìm trong khói lửa. Trong cảnh khốc liệt ấy, đa phần bà con khu lao động Mai Hương đều đã đi sơ tán, chỉ còn lực lượng bảo vệ, dân phòng và Nguyễn Văn Uân bám trụ tại chỗ, kiên trì giữ gìn tài sản cho dân.
Không chỉ thực hiện nhiệm vụ, Nguyễn Văn Uân còn tận tụy chăm sóc từng đàn lợn, đàn gà, quét dọn nhà cửa giúp bà con. Bà con khu phố giao cả chìa khóa nhà cho anh, gửi gắm niềm tin tuyệt đối nơi người chiến sĩ công an trẻ tuổi, hiền lành và tận tâm này.
Chiều ngày 28/12/1972, thành phố lại vang lên tiếng còi báo động. Hàng chục máy bay địch tiếp tục trút bom xuống Thủ đô. Nguyễn Văn Uân lập tức hướng dẫn người dân nhanh chóng vào nơi trú ẩn an toàn. Trong lúc tiếng bom đạn vang trời, anh vẫn bình tĩnh, xốc các em nhỏ vào hầm, đậy kín nắp hầm, sau đó quay lại đưa bà cụ Lục - một người già điếc, mắt kém, không thể tự mình xuống hầm, tới nơi an toàn rồi mới vội vã trở ra tiếp tục công việc.
Đúng lúc đó, một quả bom đã rơi sát chỗ anh. Tiếng nổ dữ dội vang lên. Nguyễn Văn Uân ngã xuống, hy sinh ngay bên hầm trú ẩn, khi tuổi đời mới vừa tròn 24. Ngực áo cảnh phục anh loang đầy máu.
Bên anh, những đứa trẻ òa khóc nức nở. Cụ Lục bàng hoàng hỏi: "Chú Uân đâu rồi?", để rồi lặng người khi hay tin anh đã ra đi. Bà cụ lặng lẽ thắp thêm một nén nhang cho anh, người đã lấy thân mình che chở cho bao mảnh đời non nớt và già nua.
Trong đám tang tiễn đưa liệt sĩ Nguyễn Văn Uân về yên nghỉ tại cánh đồng xã Lĩnh Nam hồi đó, hình ảnh cụ già lưng còng, mắt mờ dò dẫm từng bước theo chân linh cữu của anh hùng trẻ tuổi chính là lời tiễn đưa thấm đẫm nước mắt và lòng biết ơn của nhân dân đối với người liệt sĩ CAND đã ngã xuống vì bình yên của Thủ đô đã gây xúc động bao người.
Ngày 03/9/1973, Liệt sĩ Nguyễn Văn Uân đã được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu cao quý Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
4- Anh hùng Liệt sĩ Bùi Xuân Quý (18/01/1954 – 1984): Đại diện cho các thế hệ CAND hi sinh trong phòng chống tội phạm.
Bùi Xuân Quý sinh ra và lớn lên tại tỉnh Ninh Bình, gia nhập lực lượng công an năm 1974 và được cử đi đào tạo tại trường Cảnh sát nhân dân Trung ương, tháng 11/1975, được cử về Hải Phòng, làm nhiệm vụ cảnh sát khu vực tại phường Trại Cau thành phố Hải Phòng.
Gần 10 năm làm công tác công an đường phố, Bùi Xuân Quý đã khắc phục mọi khó khăn, nắm vững từng hộ, từng người, từng đối tượng trên địa bàn, góp phần đưa phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc ở cơ sở từ yếu kém vươn lên khá toàn diện. Với những gia đình chính sách, già cả, neo đơn, đông con, nghèo khó, mâu thuẫn kéo dài, đồng chí tận tình thăm hỏi, động viên, giúp đỡ. Với những thanh, thiếu niên chậm tiến, Bùi Xuân Quý tổ chức nhiều hình thức hoạt động phù hợp để cảm hóa. Với đối tượng tù, tập trung cải tạo tha về, anh đi sâu động viên giáo dục, tìm công ăn việc làm để họ không tái phạm…
Là công an đường phố nhưng Bùi Xuân Quý đã tham gia khám phá 57 vụ án lớn, nhỏ, bắt 153 đối tượng, thu nhiều hiện vật có giá trị. Riêng Bùi Xuân Quý khám phá 32 vụ, thu 2 súng ngắn, nhiều dao găm, lưỡi lê, xe đạp và tài sản khác. Điển hình là vụ truy bắt tên cướp côn đồ, hung hãn, ngoan cố sử dụng vũ khí (súng ngắn K54) cướp tiền, xảy ra tối ngày 9/03/1984.
Tối đó, Bùi Xuân Quý cùng tổ công tác xuống địa bàn. Khoảng 21 giờ 30’, một tên tội phạm đột nhập nhà hàng Mỹ Hương (phố Tô Hiệu), bắt chủ nhà phải nộp số tiền 100.000 đồng (Một trăm ngàn đồng). Tên tội phạm tung ra hai quả lựu đạn làm chủ nhà bị thương và bỏ chạy. Nghe tiếng nổ và tiếng hô hoán, Bùi Xuân Quý dẫn đầu đồng đội kịp thời truy đuổi, tiếp cận tên cướp. Cùng đường, tên cướp chạy vào phòng bảo vệ Xí nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng, cướp khẩu AK của bảo vệ, bắn trả quyết liệt. Đêm tối, mưa gió, việc phát hiện vị trí ẩn nấp của tên cướp gặp nhiều khó khăn. Mặc dù bị thương nặng nhưng Bùi Xuân Quý vẫn không rời vị trí chiến đấu. Do vết thương quá nặng, Bùi Xuân quý đã anh dũng hy sinh.
Ngày 29/8/1985, Liệt sĩ Bùi Xuân Quý được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Xin cúi đầu tri ân những Anh hùng Liệt sĩ đã vì nước quên thân, vì dân phục vụ:
Do đặc trưng của ngành Công an là tính bảo mật cao, nên việc sưu tầm ảnh của cán bộ Công an các thời kỳ kháng chiến là rất khó khăn. Chúng tôi sẽ tiếp tục cố gắng chọn những chân dung tiêu biểu nhất, để nhóm họa sĩ trẻ của "Trái tim người lính" tiến hành phục dựng màu và trao tặng công khai cho các Bảo tàng.
Chúng tôi rất mong nhận được sự chung tay, góp sức của các đồng chí Cựu CAND và bạn đọc gần xa, cho việc làm ý nghĩa nhân văn nêu trên. Nếu ai phát hiện ra nguồn ảnh đen trắng của các Anh hùng Liệt sĩ CAND, xin hãy gửi cho chúng tôi, cùng bản tóm tắt thành tích của Anh hùng Liệt sĩ đó.
Hà Nội, 01/9/2025
TTNL
