Phát triển các sản phẩm quý từ sen

1. Trà sen 

Trà ướp hương sen Tây Hồ là một thức uống tao nhã, gắn liền với văn hóa của người Hà Nội từ xưa đến nay. Phường Quảng An (quận Tây Hồ) nổi tiếng cả nước với nghề trồng và ướp trà sen. Vào những ngày giữa tháng 6-2024, khi những đầm sen bên hồ Tây vào độ nở hoa rực rỡ, là lúc những hộ gia đình còn giữ nghề ướp trà sen tại đây bận rộn nhất.

Một trong số những gia đình có truyền thống ướp trà sen lâu đời là gia đình ông Ngô Văn Xiêm và bà Lưu Thị Hiền - chủ cơ sở Trà sen Hiền Xiêm. Ông Xiêm cho biết, trước đây gia đình chỉ ướp trà sen để uống, biếu tặng vào dịp lễ Tết. Tuy nhiên, khi kinh tế thị trường phát triển, nhu cầu sử dụng trà sen tăng cao, gia đình ông mới phát triển nghề ướp trà sen để đáp ứng nhu cầu của thị trường.

Hiện tại, gia đình ông Xiêm đã thuê 7ha đầm khu vực hồ Tây để trồng sen Bách Diệp. Để ướp được 1kg trà sen, cần khoảng 1.500 bông hoa sen cùng loại và chè ngon, sạch. Quá trình ướp trà sen vô cùng công phu, phải trải qua 7 lần ủ gạo và sấy, càng ướp nhiều lần thì hương sen càng thơm lâu. Thành phẩm trà sen phải đạt tiêu chuẩn về màu, vị và hương. Người Quảng An thường ướp trà bằng sen Bách Diệp trăm cánh ở hồ Tây cùng trà búp khô Thái Nguyên. Để thu được 100g gạo sen cần khoảng 900-1.000 bông hoa, do đó chi phí sản xuất 1kg trà sen lên tới trên chục triệu đồng.

Trước đây, người dân Quảng An chỉ sản xuất trà ướp sen sấy khô, nhưng giờ đây họ đã mở rộng sản phẩm để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng. Ngoài trà ướp sen sấy khô truyền thống, họ còn sản xuất trà ướp sen bông tươi và bảo quản ngăn đá.

Sản phẩm trà sen Hiền Xiêm đã được đánh giá, phân hạng trong Chương trình Mỗi Xã Một Sản Phẩm, được chứng nhận OCOP 4 sao - một minh chứng cho chất lượng và uy tín của sản phẩm địa phương này.

Từ khu vực trồng sen Bách Diệp ở hồ Tây và các hộ ướp trà sen truyền thống ở quận Tây Hồ, nghệ thuật ướp trà sen đã được nhân rộng trên khắp địa bàn Thủ đô. Điển hình là Hợp tác xã Làng nghề Sen ở huyện Mê Linh, với 50ha trồng các giống hoa sen cổ xưa như Bạch Liên và Bách Diệp. Mỗi ngày, Hợp tác xã cung cấp cho thị trường 8.000-10.000 bông hoa sen, không chỉ phục vụ nhu cầu thưởng hoa của người dân mà còn ký hợp đồng cung cấp với các cơ sở sản xuất chè ở Thái Nguyên và Sóc Sơn.

Bên cạnh đó, Hợp tác xã Làng nghề Sen cũng đã xây dựng quy trình ướp trà riêng và thương hiệu "Trà Sen Mê Linh", cung cấp khoảng 2-3 tấn sản phẩm mỗi năm. Các sản phẩm trà sen của hợp tác xã này đã được công nhận OCOP 3 sao và 4 sao, đồng thời được hỗ trợ xây dựng nhãn hiệu "Bạch Thiên Sen Hải Linh".

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng, Hợp tác xã Làng nghề Sen đang phát triển thêm các sản phẩm mới như trà sen túi lọc và trà lá sen, dự kiến sẽ đưa ra thị trường vào cuối năm 2024.

2. Ẩm thực từ sen 

Từ sen, người Hà Nội đã tạo ra nhiều món ăn độc đáo, tinh tế như xôi cốm hạt sen, xôi vò hạt sen, chim bồ câu hầm hạt sen, chè hạt sen. Không chỉ thế, người dân còn chế biến ra mứt sen, một món ăn không thể thiếu trong các buổi lễ, đám hỏi. Mứt sen ngọt ngào không chỉ là món ăn truyền thống, mà còn là một sự kết hợp tuyệt vời khi thưởng thức với trà.

Đặc biệt, tại làng cổ Đường Lâm, các món ăn truyền thống từ sen đã trở thành sản phẩm du lịch ẩm thực độc đáo, thu hút nhiều du khách. Tại đây, du khách có thể thưởng thức "Cỗ sen" với hơn chục món ăn được chế biến từ sen hoặc kết hợp với sen, mang đến trải nghiệm ẩm thực đặc sắc và mang đậm bản sắc văn hóa Hà Nội.

Qua những món ăn truyền thống và sáng tạo từ sen, người Hà Nội đã khéo léo gửi gắm những giá trị tinh hoa của văn hóa ẩm thực địa phương, tạo nên nét độc đáo và thu hút du khách tới với thủ đô Việt Nam.

3. Sản phẩm OCOP từ sen

Thành phố Hà Nội đang chứng kiến sự lột xác của cây sen. Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Nguyễn Đình Hoa cho biết, với sự sáng tạo và tâm huyết của các nghệ nhân, doanh nhân, cây sen đã trở thành nguyên liệu chủ chốt cho nhiều sản phẩm thiết yếu, đặc biệt các sản phẩm OCOP được người tiêu dùng trong nước và quốc tế ưa chuộng.

Đến nay, Hà Nội đã đánh giá và phân hạng 2.723 sản phẩm OCOP, trong đó có tới 18 sản phẩm từ nguyên liệu sen. Điển hình là "Khăn lụa tơ sen" của Công ty TNHH dâu tằm tơ Mỹ Đức - sản phẩm tiềm năng 5 sao, được chọn làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia.

Các sản phẩm OCOP từ sen như Trà sen Hiền Xiêm, Chè sen Quảng An, Hạt sen Đầm Long, Trà lá sen, Trà tâm sen, Xôi cốm hạt sen Ngô Thức... đều đạt giá trị kinh tế cao, thu hút người tiêu dùng.

Để phát triển bền vững ngành sản xuất sen, Hà Nội đang tích cực mở rộng diện tích trồng lên 900ha vào năm 2025, đồng thời triển khai dự án "Xây dựng mô hình mẫu sản xuất sen gắn với phát triển du lịch sinh thái" tại Tây Hồ. Thành phố cũng tăng cường hỗ trợ về khoa học kỹ thuật, nghiên cứu giống sen mới, và liên kết vùng trồng sen với các địa phương khác.

Việc tận dụng triệt để giá trị của cây sen không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy nét đẹp văn hóa, mà còn mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người trồng. Bằng sự sáng tạo và khai thác hiệu quả, sen đã trở thành một trong những sản phẩm quý giá, tinh hoa của nền nông nghiệp Việt Nam.