Trong bối cảnh kỷ nguyên số đang định hình lại mọi lĩnh vực, ngành nông nghiệp, vốn được coi là truyền thống, cũng không nằm ngoài quy luật. Để tồn tại và phát triển, người nông dân không thể đi ngược lại dòng chảy của công nghệ. Triết lý "Thuận", một khái niệm sâu sắc về sự hòa hợp, thích nghi và uyển chuyển chính là kim chỉ nam giúp họ "nương theo" dòng chảy này, tối ưu hóa sản xuất, và hướng đến một cuộc sống an hòa, hiệu quả.
Thích nghi: Linh hoạt trước ba biến đổi lớn
Trong thực tế nông nghiệp Việt Nam, sự thích nghi là kỹ năng sinh tồn cấp thiết trước ba thách thức lớn: biến đổi khí hậu, biến động thị trường và biến đổi xu hướng tiêu dùng. Thay vì chỉ dựa vào kinh nghiệm, nông dân cần chủ động sử dụng công nghệ để ứng phó. Trước tình trạng hạn hán và xâm nhập mặn ngày càng gay gắt ở đồng bằng sông Cửu Long, hoặc lũ lụt bất thường ở miền Trung, việc lắp đặt các cảm biến IoT để đo lường độ ẩm, nhiệt độ và nồng độ mặn của đất trở thành một hoạt động cốt lõi.
Dữ liệu thời gian thực giúp người nông dân điều chỉnh lịch tưới, lượng nước và phân bón một cách chính xác, tránh lãng phí nguồn tài nguyên và bảo vệ cây trồng. Tại Đà Lạt, nông dân đã áp dụng thành công mô hình nhà kính thông minh, tự động điều chỉnh nhiệt độ và ánh sáng để sản xuất rau củ quả chất lượng cao quanh năm, bất chấp sự thay đổi đột ngột của thời tiết.
Bên cạnh đó, sự thích nghi còn thể hiện ở việc đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi dựa trên dữ liệu dự báo thị trường thay vì chỉ tập trung vào một sản phẩm duy nhất. Khi Trung Quốc thay đổi chính sách nhập khẩu, nhiều vùng nông sản Việt Nam bị ảnh hưởng nặng nề. Nông dân thông minh sẽ thích nghi bằng cách chuyển đổi sang các giống cây trồng mới, có giá trị kinh tế cao hơn hoặc hướng đến các thị trường ngách có nhu cầu ổn định hơn.
Sự linh hoạt này giúp giảm thiểu rủi ro, bảo vệ thu nhập và duy trì hoạt động sản xuất một cách bền vững. Việc thích nghi này cũng mở ra cơ hội cho các sản phẩm nông nghiệp chế biến sâu, đáp ứng xu hướng tiêu dùng toàn cầu về thực phẩm tiện lợi và dinh dưỡng, thay vì chỉ xuất khẩu nông sản thô.
Để thích nghi với những rủi ro khách quan do thời tiết, việc tham gia bảo hiểm nông nghiệp dựa trên dữ liệu thời tiết và năng suất cây trồng là một bước đi thiết thực. Công nghệ giúp các công ty bảo hiểm đánh giá rủi ro chính xác hơn, mang lại gói bảo hiểm phù hợp, giúp nông dân vững tâm sản xuất.
Hòa hợp: Kết nối tạo ra sức mạnh cộng đồng
Sức mạnh của sự hòa hợp trong nông nghiệp số là khả năng kết nối giữa người sản xuất với thị trường và người tiêu dùng. Trong bối cảnh người tiêu dùng toàn cầu ngày càng quan tâm đến nguồn gốc và chất lượng sản phẩm, việc minh bạch hóa chuỗi cung ứng là yếu tố then chốt để xây dựng lòng tin. Đối với thị trường, người nông dân và hợp tác xã cần hòa hợp với các nền tảng số.
Thay vì phụ thuộc vào thương lái và các kênh phân phối truyền thống, họ có thể sử dụng các sàn thương mại điện tử chuyên về nông sản để tiếp cận trực tiếp thị trường trong nước và xuất khẩu. Việc áp dụng công nghệ blockchain là một bước đi đột phá. Khi quét mã QR trên bao bì sản phẩm, người tiêu dùng có thể truy xuất toàn bộ hành trình của sản phẩm, từ hạt giống, đất trồng, quá trình chăm sóc, thu hoạch, đến đóng gói.
Điều này không chỉ giúp xây dựng lòng tin tuyệt đối mà còn giải quyết bài toán về hàng giả, hàng kém chất lượng, một vấn đề nhức nhối trong ngành nông nghiệp Việt Nam. Sự hòa hợp này tạo ra một vòng tuần hoàn khép kín, nơi người nông dân có thể lắng nghe phản hồi của người tiêu dùng để cải tiến sản phẩm, còn người tiêu dùng có thể ủng hộ sản phẩm chất lượng, an toàn, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu nông sản Việt.
Uyển chuyển: Khôn ngoan trong chiến lược sản xuất và kinh doanh
Sự uyển chuyển giúp người nông dân đưa ra những quyết định chiến lược, dựa trên dữ liệu thời gian thực thay vì kinh nghiệm cũ. Đây là yếu tố sống còn trước những biến động khó lường của thị trường và xu hướng tiêu dùng. Thay vì trồng một loại cây theo kế hoạch cứng nhắc, người nông dân thông minh sẽ sử dụng các phần mềm quản lý trang trại thông minh để phân tích dữ liệu thị trường và dự báo giá cả.
Dựa trên phân tích này, họ có thể linh hoạt điều chỉnh cơ cấu cây trồng, chuyển đổi sang những loại nông sản đang có nhu cầu cao và giá tốt. Ví dụ, khi giá thanh long giảm mạnh, nông dân có thể uyển chuyển chuyển sang trồng sầu riêng hoặc mít, những loại cây ăn quả đang có thị trường xuất khẩu ổn định. Về kinh doanh và tiêu thụ, người nông dân cần uyển chuyển trong việc tiếp cận các kênh phân phối.
Ngoài việc bán trực tiếp qua các nền tảng trực tuyến, họ có thể hợp tác với các siêu thị, chuỗi cửa hàng thực phẩm sạch, hoặc tham gia vào các chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp chế biến. Sự linh hoạt này giúp giảm thiểu rủi ro khi một kênh tiêu thụ bị tắc nghẽn, đảm bảo đầu ra ổn định cho sản phẩm.
Khả năng này cũng giúp họ nắm bắt các xu hướng tiêu dùng mới như nông sản hữu cơ, nông nghiệp thuận tự nhiên, từ đó nâng cao giá trị sản phẩm. Quá trình đầu tư vào công nghệ cũng cần uyển chuyển, không nhất thiết phải đầu tư lớn một lần mà có thể bắt đầu với những giải pháp nhỏ, phù hợp với quy mô và tài chính, rồi dần dần mở rộng khi đã có hiệu quả rõ ràng.
An hòa: Cân bằng giữa công việc và cuộc sống
An hòa là đích đến cuối cùng của một cuộc sống "thuận". Trong nông nghiệp số, điều này thể hiện ở sự cân bằng giữa hiệu quả công việc và chất lượng cuộc sống, giảm thiểu căng thẳng và lo âu. Áp lực từ biến động thị trường, công việc nặng nhọc và thông tin quá tải có thể gây ra stress cho người nông dân, nhưng công nghệ cũng là chìa khóa để giải quyết vấn đề đó. Các hệ thống tự động hóa trong tưới tiêu, bón phân, hoặc theo dõi sức khỏe vật nuôi giúp người nông dân không phải túc trực 24/7.
Thay vì phải làm việc quần quật từ sáng đến tối, họ có thể dành thời gian cho gia đình, tái tạo năng lượng, và học hỏi những kiến thức mới. Việc sử dụng các ứng dụng di động để quản lý trang trại từ xa giúp họ giảm bớt gánh nặng về thể chất và tinh thần. An hòa trong kỷ nguyên số chính là khi chúng ta biết sử dụng công nghệ để làm việc thông minh hơn, chứ không phải vất vả hơn, từ đó tạo ra một cuộc sống cân bằng và hạnh phúc. Điều này đặc biệt quan trọng khi nông nghiệp Việt Nam đang trẻ hóa, thu hút những người trẻ có trình độ, những người tìm kiếm sự cân bằng và ý nghĩa trong công việc.
Nương theo: Tận dụng dòng chảy công nghệ để vươn lên
Nương theo là đỉnh cao của triết lý "Thuận", là khả năng tận dụng những nguồn lực sẵn có của kỷ nguyên số để tạo ra lợi thế cạnh tranh, thay vì tự mình tạo ra mọi thứ từ đầu. Người nông dân thường thiếu vốn, thiếu kiến thức và công nghệ để cạnh tranh với các mô hình sản xuất lớn, nhưng điều đó không còn là rào cản.
Thay vì đầu tư hàng tỷ đồng vào hệ thống máy móc phức tạp, một trang trại nhỏ có thể nương theo các nền tảng công nghệ sẵn có. Ví dụ, họ có thể sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) miễn phí hoặc chi phí thấp để phân tích chất lượng đất và đưa ra khuyến nghị về loại cây trồng phù hợp nhất, hoặc tận dụng các nền tảng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm, xây dựng câu chuyện thương hiệu, giúp tiếp cận hàng triệu khách hàng mà không tốn nhiều chi phí. Tham gia vào các cộng đồng trực tuyến giúp người nông dân học hỏi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức với các chuyên gia và đồng nghiệp trên toàn quốc.
Việc nương theo này giúp người nông dân tiết kiệm thời gian, công sức và nguồn lực, đạt được thành công một cách tự nhiên và bền vững. Điều này còn giúp rút ngắn khoảng cách giữa nông thôn và thành thị, giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Nó cũng đặt ra vấn đề bảo hiểm công nghệ: nương theo những công nghệ mới cũng tiềm ẩn rủi ro về mặt dữ liệu và an ninh mạng. Đây là một lĩnh vực mới cần được quan tâm để đảm bảo sự phát triển an toàn.
Kết luận
Triết lý "Thuận" chính là chìa khóa mở ra cánh cửa nông nghiệp 4.0. Bằng cách thích nghi với công nghệ, hòa hợp với thị trường, uyển chuyển trong quản lý, biết tìm thấy an hòa trong cuộc sống, và nương theo những nguồn lực của thời đại, người nông dân không chỉ gia tăng năng suất và lợi nhuận mà còn xây dựng một nền nông nghiệp bền vững. Đó chính là con đường đúng đắn để ngành nông nghiệp Việt Nam vươn tầm trong kỷ nguyên số. Triết lý "Thuận" không chỉ đơn thuần là sự chuyển đổi kỹ thuật mà còn là sự thay đổi trong tư duy. Đó là sự thay đổi từ người sản xuất thô sơ sang người quản lý trang trại thông minh, từ việc bán hàng thụ động sang xây dựng thương hiệu chủ động. Khi mỗi người nông dân đều nắm vững triết lý này, họ sẽ không còn loay hoay trước những biến động, mà trở thành người làm chủ cuộc chơi. Nông nghiệp Việt Nam sẽ không chỉ sản xuất ra những sản phẩm chất lượng, mà còn tạo ra những câu chuyện giá trị, mang lại cuộc sống đầy đủ và hạnh phúc cho chính những người làm ra nó.
