Việc khẩn trương hướng dẫn và tháo gỡ vướng mắc tại địa phương từ phía trung ương là điều kiện quan trọng để mô hình vận hành ổn định. Trong bối cảnh đó, các Bộ, ngành, trong đó Bộ Nội vụ đóng vai trò trung tâm, đã vào cuộc nhanh chóng.
Nguồn: Internet
Chuyển động tích cực
Những địa phương sớm triển khai mô hình chính quyền hai cấp cho thấy các chuyển động tích cực, đặc biệt khi đi đôi với chuyển đổi số, giảm tầng trung gian, cải cách thủ tục hành chính:
Tại phường Đại Mỗ (hà Nội), ngay từ khi chính quyền hai cấp vận hành, địa phương đã phân công rõ nhiệm vụ cho các phòng, ban, triển khai nghiêm túc chỉ đạo của thành phố. Trong lĩnh vực nông nghiệp – môi trường, các thủ tục như bồi thường, hỗ trợ, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất đã được xử lý nhanh hơn trước. Tuy nhiên, địa phương vẫn phản ánh tình trạng công chức phải kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ, thiếu chuyên môn sâu.
Hà Nội đã huy động 126 cán bộ Văn phòng đăng ký đất đai để hỗ trợ 126 xã, phường trong việc giải quyết hồ sơ đất đai tại cơ sở.
Tại xã Tân Gianh (Quảng Trị), trung tâm phục vụ hành chính công được bố trí cán bộ, giúp người dân thực hiện thủ tục thuận lợi hơn. Dù vậy, có sự cố gián đoạn đường truyền nội bộ khiến người dân phải chờ đợi, nhưng xã nhanh chóng phối hợp đơn vị viễn thông xử lý.
Tại Quảng Ninh, khi thử nghiệm mô hình chính quyền không tổ chức cấp huyện kèm với chuyển đổi số, việc tích hợp dịch vụ công trực tuyến và liên kết dữ liệu liên cấp giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục hành chính từ 30–40% so với trước.
Tại Bình Dương, 36 xã, phường mới vận hành theo mô hình hai cấp đã tiếp nhận 447 thủ tục hành chính thuộc 13 lĩnh vực được chuyển từ cấp huyện xuống, trong đó 284 thủ tục trước đây do cấp huyện xử lý nay được thực hiện tại cấp xã.
Tại Đà Nẵng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức đoàn công tác xuống địa phương để khảo sát, tiếp nhận và tháo gỡ khó khăn trong đất đai, môi trường, nông nghiệp khi vận hành mô hình hai cấp.
Tại Tây Ninh: Trong lĩnh vực khoa học – công nghệ, Sở KH&CN tỉnh đã vận hành ổn định hệ thống, tham mưu ban hành kế hoạch chuyển đổi số liên thông và hỗ trợ địa phương triển khai các nhiệm vụ theo mô hình hai cấp.
Tại Bắc Ninh: Đoàn công tác Bộ KH&CN làm việc tại UBND phường Võ Cường (Bắc Ninh) kiểm tra thực tế Trung tâm phục vụ hành chính công địa phương. Phường đã phân công Phó Chủ tịch phụ trách lĩnh vực KH&CN và giao công chức chuyên trách kiêm nhiệm công tác cải cách hành chính.
Thực tiễn nói trên cho thấy: Khi có hướng dẫn rõ ràng, sự hỗ trợ từ Trung ương và áp dụng chuyển đổi số, mô hình hai cấp có thể vận hành thông suốt, giảm thời gian giải quyết thủ tục và tăng tính chủ động cho địa phương.
Những vướng mắc ở cơ sở
Báo cáo từ Vụ Chính quyền địa phương (Bộ Nội vụ): Những tháng đầu vận hành, bộ máy tương đối trơn tru, nhưng cấp xã chịu áp lực lớn do khối lượng công việc mới, nhiều nhiệm vụ được phân về xã mà chưa kịp bố trí nguồn lực, nhân lực chuyên môn.
Tại phường An Nhơn Bắc (Gia Lai), sau hơn một tháng vận hành mô hình hai cấp, lãnh đạo địa phương phản ánh cán bộ phải tăng giờ làm, kiêm nhiệm nhiều lĩnh vực; có thẩm quyền giao nhưng chưa có quyền thực thi đầy đủ hoặc ngược lại địa phương chưa làm nổi khi quyền quá lớn.
Ở Hà Nội, không ít công chức cấp xã còn lúng túng với nhiệm vụ mới, thiếu chuyên môn sâu, đôi khi phải đảm nhiệm nhiều vị trí nghiệp vụ.
Tại Đà Nẵng, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai, môi trường, nông nghiệp được phản ánh khi vận hành mô hình hai cấp - có quyền nhưng địa phương cần có hướng dẫn chi tiết hoặc văn bản hỗ trợ để thực thi hiệu quả.
Ở Quảng Ninh và các tỉnh thí điểm, vẫn còn hiện tượng chồng chéo thẩm quyền giữa các cấp, bộ máy chưa thống nhất hoàn toàn, dẫn đến cản trở hiệu quả quản lý.
Hạ tầng kỹ thuật, chuyển đổi số và rủi ro gián đoạn: Ở Quảng Trị, việc vận hành trung tâm hành chính công gặp sự cố đường truyền nội bộ trong ngày đầu, gây chậm trễ cho người dân, nhưng sau đó địa phương đã phối hợp viễn thông khắc phục.
Một phần của vướng mắc xuất phát từ việc chưa hoàn thiện hệ thống thông tin liên cấp, chưa đồng bộ dữ liệu, chưa có quy trình liên thông chặt chẽ, dẫn đến thời điểm ban đầu có nguy cơ gián đoạn khi chuyển giao nhiệm vụ.
Ở Hà Nội, hoạt động của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp và các tổ chức chính trị – xã hội đã xuất hiện bất cập sau sắp xếp bộ máy, như việc tổ chức phối hợp, cơ cấu lại bộ máy, vai trò giám sát của tổ chức quần chúng cần được làm rõ hơn.
Đôi điều rút ra và những kiến nghị
Từ thực tiễn ở các địa phương nêu trên, có thể rút ra: Sự đồng bộ về thể chế và hướng dẫn chi tiết rất quan trọng: Những địa phương được hướng dẫn rõ ràng về phân cấp, phân quyền và có hỗ trợ kỹ thuật thường vận hành trơn tru hơn. Nếu hướng dẫn chậm hoặc mơ hồ, địa phương dễ rơi vào trạng thái “có quyền nhưng chưa biết cách làm”.
Chất lượng nhân lực cấp xã là điểm then chốt: Nếu cấp xã không có cán bộ đủ năng lực, mô hình hai cấp dễ bị trì trệ. Quá trình điều chuyển, đào tạo, bồi dưỡng nhân lực cần được chuẩn bị kỹ và liên tục.
Khối lượng nhiệm vụ cần được tính toán phù hợp: Việc giao thêm nhiều nhiệm vụ từ cấp huyện xuống xã nếu không tính toán kỹ khả năng thực hiện thực tế khiến cấp xã bị áp lực, dễ phát sinh sai sót.
Hạ tầng công nghệ, dữ liệu liên thông là “xương sống”:Khi hệ thống CNTT, mạng, dữ liệu chưa đồng bộ, rủi ro gián đoạn trong chuyển giao quyền hạn, xử lý hồ sơ rất dễ xảy ra. Các tỉnh áp dụng chuyển đổi số, kết nối dữ liệu liên cấp thường đạt hiệu quả cao hơn.
Tổ chức quần chúng, Mặt trận cần được tổ chức lại đồng bộ: Sau việc sắp xếp bộ máy, cần quan tâm đến cơ cấu, hợp nhất, vai trò tổ chức chính trị – xã hội, đảm bảo họ vẫn có thể thực hiện chức năng giám sát và tham gia cùng chính quyền.
Một số kiến nghị:
Trung ương cần ưu tiên hoàn thiện các nghị định, thông tư hướng dẫn trước khi vận hành, đồng thời thiết lập “kịch bản xử lý vướng mắc” theo vùng miền (miền núi, đồng bằng, vùng ven biển).
Đầu tư mạnh vào đào tạo, luân chuyển cán bộ: Tổ chức các lớp thực hành theo tình huống, tăng cường “lãnh đạo, chuyên viên biệt phái” về cơ sở để hỗ trợ trực tiếp, vừa giám sát vừa nâng cao năng lực.
Khuyến khích chuyển đổi số mạnh mẽ, đồng bộ hóa hệ thống thông tin: Xây dựng nền tảng dữ liệu quốc gia liên thông giữa các cấp, đảm bảo khi quyền và nhiệm vụ được chuyển giao, dữ liệu đi kèm theo, tránh “đứt gãy” trong quy trình.
Xây dựng cơ chế phối hợp và phản hồi nhanh xuyên ngành: Thiết lập tổ công tác liên bộ thường trực để xử lý vướng mắc mang tính xuyên ngành (như đất đai – môi trường – xây dựng – tài nguyên – kế hoạch), không để địa phương phải “lồng nhau xin hướng dẫn”.
Giám sát, đánh giá định kỳ và điều chỉnh linh hoạt: Cần có cơ chế giám sát độc lập để thu thập phản ánh chính xác từ cơ sở; đánh giá định kỳ hiệu quả, khó khăn để điều chỉnh luật, chính sách một cách kịp thời.
V.X.B
