Trước thách thức này, trong khuôn khổ Dự án “Tài chính rủi ro khí hậu sáng tạo cho ngành nông nghiệp khu vực ASEAN” (AgriCRF), hợp phần Việt Nam đã tiên phong triển khai Chương trình đào tạo Quản lý tài chính hộ gia đình. Chương trình này được thiết kế nhằm giúp nông dân nâng cao kiến thức, kỹ năng quản lý tài chính, qua đó tăng cường khả năng thích ứng với rủi ro khí hậu.
Dự án AgriCRF Việt Nam đã phát triển chương trình "Quản lý tài chính hộ gia đình trong sản xuất nông nghiệp", kế thừa mô hình hiệu quả "Lớp học kinh doanh cho nông dân – Farmer Business School (FBS)” của GIZ. Chương trình tập trung vào các giải pháp thực tiễn, phù hợp với nhu cầu và điều kiện cụ thể của nông thôn Việt Nam.
Chương trình tập huấn quản lý tài chính hộ gia đình trong sản xuất nông nghiệp
Tài liệu đào tạo được xây dựng toàn diện, bao gồm 7 chuyên đề chính, mỗi chuyên đề kéo dài từ 60 đến 90 phút. Bảy chuyên đề bao gồm: Quản lý tài chính trong sản xuất nông nghiệp, giúp nông dân lồng ghép kế hoạch tài chính vào hoạt động sản xuất; Quản lý thu chi hộ gia đình, hỗ trợ các hộ theo dõi và tối ưu hóa ngân sách; Tiết kiệm để phát triển, khuyến khích thói quen tiết kiệm thực tế và bền vững; Tiếp cận vốn cho phát triển, giới thiệu các lựa chọn nguồn vốn phù hợp để mở rộng sản xuất; Quản lý rủi ro và bảo hiểm, giúp nông dân chủ động ứng phó với các tình huống bất ngờ; Đầu tư cho phát triển, hướng dẫn ra quyết định đầu tư thông minh, mang lại lợi ích dài hạn; và Dịch vụ tài chính số, giới thiệu công cụ tài chính hiện đại, dễ tiếp cận và hiệu quả hơn.
Mỗi mô-đun học tập được thiết kế kết hợp nhiều phương pháp kỹ thuật học tập dành cho người lớn để thu hút người tham gia một cách tích cực, chủ động. Các phương pháp bao gồm việc sử dụng một câu chuyện xuyên suốt 7 chuyên đề với các giả định khác nhau, các hoạt động như thảo luận nhóm, trò chơi khởi động, bài tập nhóm, và thực hành tính toán. Đặc biệt, mỗi mô-đun lồng ghép tình huống thực tế từ câu chuyện của hộ nông dân vượt khó về tài chính, giúp học viên dễ liên hệ với bản thân và tăng tính tương tác trong học tập.
Để đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp thực tiễn, chương trình đào tạo được triển khai theo quy trình từng bước, kết hợp giữa chuyên gia, chính quyền địa phương và nông dân. Quy trình này bao gồm việc xây dựng tài liệu dựa trên khảo sát nhu cầu và khoảng trống kiến thức của nông dân; Lựa chọn giảng viên nguồn là cán bộ địa phương có kinh nghiệm và cam kết đồng hành cùng nông dân; Tổ chức Tập huấn giảng viên nguồn (ToT) do chuyên gia GIZ hướng dẫn, thử nghiệm nội dung với 25 giảng viên từ bốn tỉnh và điều chỉnh theo bối cảnh địa phương; và cuối cùng là Đào tạo nông dân (ToF) do giảng viên ToT thực hiện, lồng ghép phương pháp học qua thực hành và phản hồi nhóm.
Buổi tập huấn đào tạo giảng viên nguồn về Quản lý tài chính tại Sóc Trăng, tháng 10/2024
Các khóa ToT đã được tổ chức tại Đồng bằng sông Cửu Long và Sơn La từ tháng 10/2024 đến tháng 3/2025, nhằm trang bị cho giảng viên nguồn kỹ năng và công cụ cần thiết để tiếp tục đào tạo nông dân tại cơ sở. Với phương pháp lấy người học làm trung tâm, ToT khuyến khích giảng viên linh hoạt nội dung theo từng cộng đồng, kết hợp thực hành, chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn tại hiện trường, giúp họ tự tin hơn khi giảng dạy.
Chương trình đào tạo chuyên sâu còn lồng ghép các sản phẩm tài chính khí hậu cụ thể như bảo hiểm nông nghiệp và tín dụng xanh. Việc này giúp nông dân hiểu rõ hơn các quy định, quy trình sản phẩm và tăng cường khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính.
Chị Lò Thanh Bình, Giảng viên của lớp ToT tại Sơn La, khẳng định: "Giảng viên nguồn chúng tôi đã được trang bị toàn diện kiến thức, kỹ năng và phương pháp tập huấn quản lý tài chính thông việc đào tạo 05 ngày trên lớp và 02 buổi thực hành tại thôn bản cùng với bà con nông dân".
Chị cũng nhấn mạnh rằng tập huấn quản lý tài chính không chỉ giúp nông dân biết cách lập kế hoạch tài chính trong sản xuất nông nghiệp và chi tiêu hộ gia đình, mà còn giúp họ thực hành tiết kiệm, tiếp cận dịch vụ tài chính rủi ro khí hậu như tín dụng, bảo hiểm nông nghiệp và đầu tư để đa dạng hóa nguồn thu nhập "trứng bỏ nhiều rổ". Việc nâng cao kiến thức tài chính là giải pháp thiết yếu giúp bà con nông dân quản lý rủi ro tốt hơn trước tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu tại Sơn La.
Những chương trình tập huấn nhằm cung cấp kiến thức về quản lý tài chính hộ gia đình cho các TOT và TOF
Chương trình đào tạo Quản lý tài chính hộ gia đình của Dự án AgriCRF Việt Nam nhằm giải quyết tính dễ bị tổn thương của nông dân trước rủi ro khí hậu và thị trường. Kế thừa mô hình FBS của GIZ, chương trình phát triển 7 chuyên đề cốt lõi, từ quản lý thu chi, tiết kiệm, tiếp cận vốn đến quản lý rủi ro và dịch vụ tài chính số. Chương trình triển khai bài bản qua các khóa Tập huấn giảng viên nguồn (ToT) và Đào tạo nông dân (ToF), kết hợp thực hành và lồng ghép các sản phẩm tài chính khí hậu như bảo hiểm nông nghiệp. Mục tiêu cuối cùng là trang bị kiến thức và kỹ năng để nông dân lập kế hoạch tài chính, đa dạng hóa thu nhập và quản lý rủi ro tốt hơn trước biến đổi khí hậu./.
