Lộ trình mới xác định thí điểm sàn giao dịch từ tháng 6/2025 đến năm 2028 và vận hành chính thức từ 2029, tạo hạ tầng thể chế để huy động tài chính xanh, phân bổ chi phí giảm phát thải hiệu quả và gắn giảm phát thải với năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Đây là bước đi then chốt để hiện thực hóa Net Zero 2050, đồng thời khẳng định vị thế chủ động của Việt Nam trong kiến tạo thị trường carbon.
Việt Nam sẽ chính thức vận hành thị trường tín chỉ carbon vào năm 2029. Hình minh hoạ do AI thực hiện.
Bước đi chiến lược trong hành trình tăng trưởng xanh
Phát triển thị trường carbon đang trở thành một trong những giải pháp đột phá của Việt Nam để hiện thực hóa cam kết giảm phát thải, tiến tới tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Thị trường này không chỉ tạo động lực đổi mới mô hình kinh tế mà còn khẳng định vai trò tích cực của Việt Nam trong ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu.
Bản chất của thị trường carbon là thiết lập giới hạn phát thải khí nhà kính và cho phép mua bán tín chỉ carbon, từ đó khuyến khích doanh nghiệp áp dụng công nghệ sạch hơn, tối ưu quy trình sản xuất và đầu tư vào năng lượng tái tạo. Đây cũng là cách để biến những nỗ lực bảo vệ môi trường thành nguồn lực tài chính xanh, nuôi dưỡng các dự án phát triển bền vững.
Từ cam kết Net Zero đến cơ chế thực thi
Tại COP26, Việt Nam đã tuyên bố mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 – một cam kết sớm và mạnh mẽ so với nhiều quốc gia cùng trình độ phát triển. Theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC), Việt Nam dự kiến phát thải hơn 900 triệu tấn khí nhà kính theo kịch bản thông thường. Tuy nhiên, với nỗ lực trong nước, mức giảm có thể đạt 15,8%; nếu nhận được hỗ trợ quốc tế, con số này có thể lên tới 43,5%.
Điều đó cho thấy, tài chính khí hậu là chìa khóa để biến cam kết thành hành động. Thị trường carbon chính là cơ chế quan trọng để huy động nguồn lực này, vừa giảm chi phí cho doanh nghiệp, vừa mở ra cơ hội thu hút đầu tư quốc tế.
Ngày 24/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 232/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng các bộ, ngành xây dựng hệ thống đăng ký, sàn giao dịch, cơ chế thanh toán và các quy định vận hành thị trường.
Cơ hội từ tín chỉ carbon rừng
Trong lĩnh vực nông nghiệp – lâm nghiệp, tiềm năng giảm phát thải và tạo tín chỉ carbon rất lớn. Thực tế, từ chỗ phát thải trước năm 2010, đến nay ngành lâm nghiệp Việt Nam đã giảm được khoảng 40 triệu tấn CO₂/năm. Rừng không chỉ bảo tồn đa dạng sinh học mà còn là “kho vàng xanh” hấp thụ carbon, tạo nguồn tài chính bền vững cho quản lý, bảo vệ và phát triển rừng.
Việt Nam đã ký thỏa thuận chi trả carbon với Ngân hàng Thế giới và chuẩn bị giao dịch hàng chục triệu tín chỉ carbon tại Nam Trung Bộ, Tây Nguyên. Giá tín chỉ carbon rừng hiện dao động từ 5 – 10 USD/tấn, đem lại lợi ích thiết thực cho người dân, đồng thời đóng góp trực tiếp vào mục tiêu NDC.
Thách thức cần vượt qua
Mặc dù triển vọng lớn, thị trường carbon ở Việt Nam vẫn đối diện nhiều khó khăn:
Khung pháp lý chưa hoàn chỉnh: Các quy định chi tiết về giao dịch, đấu giá, xử lý vi phạm còn thiếu.
Năng lực doanh nghiệp còn hạn chế: Nhiều đơn vị chưa kiểm kê được khí nhà kính để xác định hạn ngạch phát thải.
Nguồn nhân lực khan hiếm: Thiếu chuyên gia am hiểu thẩm định, phát triển dự án tạo tín chỉ carbon.
Bất cân xứng giá cả: Trong khi chi phí giảm phát thải có thể lên tới 300 USD/tấn CO₂ thì tín chỉ carbon nông lâm nghiệp trên thị trường quốc tế chỉ giao dịch 1 – 1,6 USD/tấn.
Nếu không có chiến lược khôn ngoan, Việt Nam dễ rơi vào thế “bán lúa non” khi tín chỉ carbon chưa được định giá đúng giá trị.
Kiến nghị
Phát triển thị trường carbon là yêu cầu cấp bách, không chỉ để thực hiện cam kết quốc tế mà còn để tận dụng cơ hội tài chính xanh. Với nông nghiệp và nông thôn, đây còn là động lực phát triển bền vững, gắn bảo vệ rừng với sinh kế người dân.
Tuy nhiên, để thị trường vận hành hiệu quả, cần:
Hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế giám sát minh bạch.
Đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu về carbon và thị trường tài chính xanh.
Xây dựng tiêu chuẩn tín chỉ carbon riêng của Việt Nam để nâng cao giá trị giao dịch.
Cho phép thí điểm linh hoạt, tránh bỏ lỡ cơ hội quốc tế.
Kết hợp thị trường carbon với chuyển đổi công nghệ, đổi mới sản xuất, thay vì chỉ xem đây là công cụ tài chính đơn thuần.
Thị trường carbon mở ra một con đường mới để Việt Nam thực hiện chuyển đổi xanh, giảm phát thải khí nhà kính và nâng cao vị thế quốc tế. Đây không chỉ là trách nhiệm, mà còn là niềm tự hào dân tộc trong tiến trình phát triển bền vững. Nếu tận dụng tốt cơ hội, thị trường carbon sẽ trở thành “đòn bẩy” đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trên hành trình đạt mục tiêu Net Zero 2050, đồng thời gắn phát triển kinh tế nông thôn với bảo vệ môi trường và phúc lợi cộng đồng.
