Đầu năm 2020, dịch Covid -19 bùng phát ở Vũ Hán (Trung Quốc) rồi lan rộng trên toàn cầu. Ngay khi đại dịch khởi phát, trong quý I năm 2021 và đến tháng 2 năm 2021, Trung tâm Bảo tồn Động vật hoang dã Thế giới (W.W.F) và GlobeScan đã tiến hành những khảo sát về thái độ ứng xử và hành vi của người dân đối với Covid-19 tại 5 quốc gia Châu Á-Thái Bình Dương, bao gồm Mỹ, Trung Quốc, Việt Nam, Thái Lan và Myanmar. Ngày 25 tháng 5 năm 2021, từ Hà Nội, W.W.F và GlobeScan đã phát đi thông cáo báo chí về kết quả của Báo cáo COVID-19: Một năm nhìn lại.
Thông cáo nhấn mạnh: Hơn một năm sau khi bùng phát COVID-19, kết quả khảo sát cho thấy người dân đã nhận thức rõ việc tiếp xúc gần giữa người với động vật, liên quan đến nạn phá rừng và buôn bán động vật hoang dã (ĐVHD) có nguy cơ cao; tiềm ẩn nhiều rủi ro về sức khỏe, có thể gây bùng phát dịch bệnh nghiêm trọng. 46% số người tham gia khảo cho rằng lây truyền bệnh từ động vật sang người là nguyên nhân gốc rễ có thể gây ra một đại dịch trong tương lai. Điều tra gần đây của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng chỉ ra ĐVHD có khả năng là nguồn lây nhiễm của đại dịch COVID-19.
Kết quả điều tra đầu năm 2021 còn cho thấy, đa số người tham gia khảo sát tin rằng,việc ngăn chặn đại dịch trong tương lai cần bắt đầu bằng giải quyết các nguyên nhân gốc rễ, bao gồm buôn bán ĐVHD có nguy cơ cao và nạn phá rừng. Tại cả 5 quốc gia khảo sát, người dân đều ủng hộ mạnh mẽ những nỗ lực của các Chính phủ nhằm đóng cửa các chợ buôn bán động vật hoang dã có nguy cơ cao (tới 85%) và chấm dứt nạn phá rừng (chiếm 88%). Trong đó, tỷ lệ ủng hộ của người dân Việt Nam đứng thứ 2, lần lượt là 94% và 95%.
Cách tiếp cận “Một sức khỏe” với các chương trình hành động, chính sách và pháp luật của nhiều lĩnh vực khác nhau cùng hợp tác hướng tới mục tiêu sức khoẻ tốt hơn trong bối cảnh lây lan dịch bệnh giữa động vật với con người gia tăng, đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi với 85% số người được hỏi đồng tình ở cả 5 quốc gia; riêng Việt Nam, tỉ lệ này là 93%.
Đại dịch COVID-19 đã làm đảo lộn cuộc sống xã hội, khiến con người phải suy nghĩ thấu đáo hơn về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. Khi được hỏi về hành vi ứng xử đối với ĐVHD, 39% số người Việt Nam cho biết đã tiêu thụ ít hơn hoặc ngừng tiêu thụ ĐVHD, tỉ lệ này ở Thái lan đã từ 21% (năm 2020) tăng lên 41% vào năm 2021 và tại Trung Quốc, năm 2021 con số này là 28%.
Kết quả của Báo cáo COVID-19: Một năm nhìn lại là cơ sở quan trọng để các nước trong khu vực cân nhắc những quyết sách về đóng cửa các chợ buôn bán động vật hoang dã, đóng cửa rừng nhằm chủ động phòng chống đại dịch COVID-19 cũng như các bệnh dịch liên quan đến ĐVHD có thể xảy ra trong tương lai. Qua đó, WWF cũng kêu gọi các nhà hoạch định chính sách cần đưa ra những biện pháp can thiệp để giải quyết động lực gây bùng phát dịch bệnh từ động vật sang người trong các kế hoạch phòng chống đại dịch.Theo đó, đóng cửa rừng và loại bỏ các chợ buôn bán ĐVHD có nguy cơ cao sẽ giúp phục hồi các quần thể ĐVHD và duy trì đa dạng sinh học ở cấp quốc gia và toàn cầu. Nhờ đó, có thể điều chỉnh dịch bệnh một cách tự nhiên và giúp đảm bảo sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên.
Theo các nhà phân tích, cách tốt nhất để ngăn chặn các đại dịch trong tương lai là chủ động giảm thiểu hoạt động hủy hoại môi trường tự nhiên như phá rừng, buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã không bền vững, thay vì cho việc thụ động ứng phó với các làn sóng dịch bệnh bùng phát sau khi chúng xuất hiện.
Tổng Giám đốc WWF Quốc tế, Marco Lambertini, nhận xét: “Việc ngăn chặn đại dịch, ước tính sẽ ít tốn kém hơn 100 lần so với việc ứng phó với đại dịch khi nó bùng phát” ông cho biết thêm “ Đại dịch COVID-19 đã chứng tỏ đầu tư vào sức khỏe hành tinh và thiên nhiên là cách duy nhất để tránh phải trả cái giá quá đắt về kinh tế và xã hội".
Tại Việt Nam tháng 7 năm 2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 29/CT-TTg về một số giải pháp cấp bách quản lý động vật hoang dã. Chính phủ, các bộ ngành và địa phương đang tổ thực hiện và nghiêm khắc xử lý những nơi thực hiện chưa tốt để Chỉ thị đi vào cuộc sống. Đại diện Chương trình Chống Buôn bán trái pháp luật các loài hoang dã của WWF - Việt Nam, Nguyễn Đào Ngọc Vân, cho rằng: “Việc đóng của các chợ, tụ điểm buôn bán ĐVHD được gần 90% người dân ủng hộ, là cơ hội để Chính phủ có quyết sách xóa trắng các chợ buôn bán ĐVHD có nguy cơ cao, nạn tận diệt chim trời và phá rừng, nhằm ngăn chặn tận gốc nguồn lây nhiễm và nguy cơ bùng phát đại dịch trong tương lai.”
Trong bối cảnh dịch COVID-19 đang diễn ra phức tạp ở nước ta, mỗi người dân không mua, bán, sử dụng các sản phẩm ĐVHD dưới bất kỳ hình thức nào là hành động thiết thực cùng Chính phủ phòng chống dịch và bảo đảm an toàn sức khỏe cho chính mình và cộng đồng.
