Nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn. Mặc dù đóng góp đáng kể vào GDP (khoảng 11-12%), ngành vẫn đối mặt với nhiều điểm yếu. Hạ tầng công nghệ tại nhiều vùng nông thôn còn hạn chế, dẫn đến việc thu thập dữ liệu sản xuất phân tán và thiếu tính đồng bộ. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất nằm ở nhân lực: chúng ta có lực lượng lao động trẻ, nhưng thiếu các chuyên gia có khả năng kết hợp sâu sắc giữa công nghệ số và kiến thức nông nghiệp.
Tuy nhiên, chính những điểm yếu này lại là cơ hội để vận dụng hiệu quả Nghị định 249/2025/NĐ-CP. Nghị định cung cấp một khung pháp lý vững chắc, giúp Việt Nam không chỉ thu hút mà còn trọng dụng và giữ chân nhân tài bằng các chính sách đãi ngộ cạnh tranh.
Những chính sách đột phá
Theo đó, Nghị định 249/2025/NĐ-CP, một giải pháp đột phá nhằm thu hút và trọng dụng các chuyên gia tài năng trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nghị định này mở ra một cơ chế chính sách toàn diện, tập trung vào việc tạo môi trường làm việc hấp dẫn và đãi ngộ xứng đáng cho các chuyên gia.
Nghị định quy định rõ các tiêu chí tuyển chọn, bao gồm tiêu chí chung về đạo đức, lý lịch và mong muốn cống hiến, cùng với các tiêu chí cụ thể như có bằng tiến sĩ từ các trường đại học uy tín, có công trình nghiên cứu xuất sắc, hoặc là tác giả của các sáng chế có giá trị ứng dụng cao. Đối tượng được áp dụng chính sách này bao gồm người Việt Nam định cư ở nước ngoài, người nước ngoài và các cơ quan, tổ chức, đơn vị chủ trì các dự án công nghệ chiến lược.
Một điểm nổi bật khác của Nghị định là các chính sách đãi ngộ hấp dẫn. Chuyên gia sẽ được hưởng mức lương, thưởng thỏa thuận tương xứng với năng lực, tối đa 4 tháng lương/năm. Ngoài ra, họ còn được hỗ trợ chi phí đi lại, chỗ ở, chăm sóc y tế, và nghỉ dưỡng. Đặc biệt, Nghị định còn quan tâm đến thành viên gia đình của chuyên gia, với các chính sách hỗ trợ về giáo dục, y tế và việc làm.
Nghị định 249/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích lớn, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về nước, thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Một số giải pháp
Để biến chính sách thành hành động, Việt Nam cần thực hiện một chiến lược ba mũi nhọn dựa trên các điều khoản của Nghị định.
(1) Xây dựng cơ chế tài chính đột phá để thu hút chuyên gia
Nghị định 249/2025/NĐ-CP đã mở ra một hướng đi mới, cho phép các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp được thỏa thuận mức lương và chế độ đãi ngộ tương xứng với mặt bằng thị trường quốc tế. Điều này là bước ngoặt quan trọng, giúp Việt Nam thoát khỏi sự bó buộc của thang bảng lương truyền thống để cạnh tranh trực tiếp trong cuộc chiến giành nhân tài.
Tuy nhiên, để chính sách này thực sự hiệu quả, cần có hai yếu tố cốt lõi. Thay vì trả lương theo bằng cấp hay thâm niên, cần xây dựng một hệ thống đánh giá dựa trên giá trị mà chuyên gia mang lại. Ví dụ, một chuyên gia AI có thể phát triển thuật toán giúp tối ưu hóa quy trình tưới tiêu, giảm lượng nước sử dụng 20% và tăng năng suất cây trồng 15%. Lợi ích kinh tế từ việc này là rất lớn, do đó mức lương của họ phải tương xứng, có thể lên tới hàng chục nghìn USD mỗi tháng, thay vì chỉ dựa vào các quy định cũ.
Nghị định 249/2025/NĐ-CP cho phép mức thưởng lên đến tối đa 4 tháng lương. Đây là công cụ mạnh mẽ để tạo động lực. Cần xây dựng các chỉ số đánh giá hiệu quả (KPI) rõ ràng và minh bạch cho từng chuyên gia. Các chỉ số này có thể bao gồm: số lượng bằng sáng chế được công bố, hiệu quả kinh tế của dự án, hoặc mức độ chuyển giao công nghệ thành công cho đội ngũ nhân lực trong nước. Cơ chế này không chỉ thu hút nhân tài mà còn đảm bảo họ sẽ cống hiến hết mình, tạo ra giá trị thực sự cho ngành nông nghiệp số.
(2) Tập trung đầu tư vào các dự án trọng điểm và có tính đột phá
Để thu hút và giữ chân các chuyên gia hàng đầu, việc cung cấp mức lương cao là chưa đủ. Quan trọng hơn, cần tạo ra một môi trường làm việc lý tưởng, nơi họ có thể phát huy tối đa năng lực và tạo ra những đột phá. Nghị định 249/2025/NĐ-CP nhấn mạnh rằng việc thu hút chuyên gia phải gắn liền với các chương trình, dự án cụ thể.
Để làm được điều này, cần tập trung vào hai hướng chín. Một là, xây dựng "Công viên công nghệ nông nghiệp": Đây là mô hình tích hợp, cung cấp đầy đủ hạ tầng từ phòng thí nghiệm hiện đại, trung tâm dữ liệu, đến các trang trại mô hình thực tế. Mô hình này giúp chuyên gia có môi trường nghiên cứu và thử nghiệm lý tưởng, không bị cản trở bởi các yếu tố bên ngoài.
Hai là, đầu tư vào các dự án trọng điểm. Cần ưu tiên các dự án có tính ứng dụng cao và mang lại giá trị kinh tế lớn. Chẳng hạn, xây dựng một hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản bằng công nghệ Blockchain trên phạm vi quốc gia. Nền tảng này không chỉ giúp quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả mà còn nâng cao uy tín cho các mặt hàng xuất khẩu chủ lực như gạo và cà phê. Song song đó, đầu tư vào việc phát triển giống cây trồng bằng công nghệ sinh học (như công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR-Cas9) sẽ thu hút các chuyên gia về di truyền học, giúp tạo ra các giống cây trồng mới có khả năng chống chịu sâu bệnh và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Những dự án này không chỉ giải quyết các vấn đề thực tiễn của ngành nông nghiệp, mà còn tạo ra những thách thức hấp dẫn, thôi thúc các chuyên gia cống hiến và đồng hành lâu dài.
(3) Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nội tại
Việc thu hút chuyên gia quốc tế theo Nghị định 249/2025/NĐ-CP chỉ là bước khởi đầu. Mục tiêu cuối cùng và bền vững hơn là giúp đội ngũ nhân lực Việt Nam làm chủ các công nghệ tiên tiến. Để đạt được điều này, cần có một chiến lược đào tạo và phát triển nguồn nhân lực nội tại hiệu quả, lấy các chuyên gia làm hạt nhân.
Triển khai chương trình "Cố vấn chuyên gia" cần yêu cầu các chuyên gia khi làm việc tại Việt Nam tham gia trực tiếp vào việc cố vấn, đào tạo cho đội ngũ cán bộ, kỹ sư và nông dân. Điều này giúp chuyển giao kiến thức và kinh nghiệm một cách trực tiếp và hiệu quả. Các chuyên gia sẽ đóng vai trò như những "huấn luyện viên", giúp rút ngắn khoảng cách công nghệ và kỹ năng cho nhân lực trong nước.
Đồng thời cần quan tâm phát triển các khóa đào tạo chuyên sâu. Các trường đại học, viện nghiên cứu cần tận dụng cơ hội hợp tác với các chuyên gia để xây dựng các chương trình đào tạo chuyên sâu về nông nghiệp số. Nội dung các khóa học cần đi vào thực tiễn, từ phân tích dữ liệu cảm biến, vận hành máy bay không người lái (drone) để giám sát mùa vụ, cho đến lập trình các thuật toán AI để dự đoán dịch bệnh hay tối ưu hóa quy trình sản xuất.
Những giải pháp này không chỉ giúp Việt Nam làm chủ công nghệ mà còn tạo ra một thế hệ nhân lực nông nghiệp số có đủ năng lực, tự tin để đưa ngành nông nghiệp nước nhà lên một tầm cao mới.
Kết luận
Vận dụng Nghị định 249/2025/NĐ-CP theo một lộ trình chi tiết và có chiến lược là chìa khóa để biến thách thức thành cơ hội cho nông nghiệp số Việt Nam. Bằng cách tập trung vào ba giải pháp trên, chúng ta không chỉ giải quyết được bài toán nhân lực, mà còn tạo ra một nền tảng vững chắc để đưa ngành nông nghiệp trở thành một động lực tăng trưởng mạnh mẽ, có khả năng cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
