Vào trung tuần tháng 6 năm 2022, Ngân hàng Thế giới (W.B) đã cập nhật kinh tế vĩ mô Việt Nam .Theo đó nhấn mạnh, nhờ tổng cầu trong nước hồi phục nhanh, tổng thu ngân sách Nhà nước tháng 5 tăng khoảng 29,4% so cùng kỳ năm trước, giúp ngân sách Nhà nước duy trì bội thu tháng thứ 5 liên tiếp. Chính phủ không vay nợ nhiều trên thị trường với khối lượng trái phiếu phát hành và bảo lãnh trong 5 tháng chưa bằng một nửa tỷ lệ ghi nhận cùng kỳ năm trước.
Những động thái diễn ra tạo thuận lợi để Chính phủ thực hiện tốt chủ trương ổn định kinh tế vĩ mô đồng thời với hạn chế tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19. Từ những kiến giải của các nhà nghiên cứu và quản lý, bài viết tổng hợp một số nét nổi bật theo nhận định của định chế tài chính toàn cầu W.B
Nét nổi bật về tình hình xã hội trong đại dịch
Theo các nhà phân tích, đại dịch Covid-19 tác động bất lợi đến mọi hoạt động xã hội và được khẳng định tiêp tục giảm dần. Tính từ đầu đại dịch đến ngày 8 tháng 6 năm 2022, tổng số ca lây nhiễm cả nước được ghi nhận lên tới 10,7 triệu với số tử vong trên 43.080 người. Đến đầu tháng 6, số nhiễm mới giảm mạnh, chưa tới 1500 ca/ngày
Nhờ giãn cách xã hội nới lỏng, các chỉ số di chuyển chủ yếu đang dần hồi phục; số lượt người đến nhà hàng, trung tâm mua sắm và các điểm bán lẻ, giải trí đã đạt mức như trước đại dịch.
Giao thông vận tải đã phục hồi mạnh mẽ trong tháng 3 và tháng 4. Tuy nhiên, mức độ sử dụng phương tiện giao thông công cộng vẫn còn thấp hơn nhiều so với mức trước đại dịch. Số liệu điều tra cho thấy, thời gian người dân ở trong nhà tháng 5 vẫn cao hơn 7% so với trước khi có đại dịch. Điều này có thể do lao động văn phòng đã chọn cách làm việc tại nhà nhiều hơn. Mặt khác, lây nhiễm còn tồn tại trong cộng đồng và người bị nhiễm Covid-19 còn phải cách ly ở nhà để hồi phục.
Trong tăng trưởng nền kinh tế, các ngành công thương và tài chính có vai trò quan trọng để ổn định vĩ mô. Nhân định này đã được phân tích trên phương diện cung cầu của những ngành chủ đạo trong nền kinh tế.
Công nghiệp ngành đóng góp chủ yếu tiếp tục đà tăng trưởng vững chắc
Chỉ số sản xuất công nghiệp tháng 5 tăng 10,4% so cùng kỳ năm trước, tương đương tốc độ trước đại dịch; sản xuất đồ uống tăng 13,8% so cùng kỳ năm trước cho thấy, tiêu dùng trong nước đang mạnh lên. Sản xuất may mặc, giày da, máy vi tính, hàng điện tử và sản phẩm quang học cũng duy trì tăng trưởng vững chắc với tốc độ cao, lần lượt là 26,8%, 17,9% và 16,8%. Tuy nhiên, sản xuất máy móc, thiết bị lại giảm từ 26,6% trong tháng 3 xuống còn 6,1% trong tháng 4 và chỉ đạt 3,7% trong tháng 5. Xu hướng chững lại này liên quan đến gián đoạn chuỗi cung ứng và thiếu nguyên vật liệu đầu vào. Trên thực tế, kim ngạch nhập khẩu máy móc, thiết bị đã giảm trong 3 tháng so với cùng kỳ năm trước.
Chỉ số PMI* là một trong những tiêu chí cơ bản để đánh giá mức độ phát triển ngành công nghiệp. Tiêu chí này trong công nghiệp chế biến, chế tạo đã từ 51,7% của tháng 4 đã tăng lên 54,7% trong tháng 5, là mức cao nhất trong 12 tháng qua, chỉ số PMI còn cho thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ của lĩnh vực công nghiệp này.
*PMI Chỉ số nhà quản trị mua hàng được điều chỉnh theo mùa vụ. Chỉ số này nếu vượt 50 nghĩa là ngành chế tạo chế biến đang phát triển so với tháng trước; dưới 50 nghĩa là đang bị thu hẹp; còn 50 nghĩa là không thay đổi;
Doanh thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ trên đà khôi phục
Số liệu công bố của W.B đã chỉ ra. doang thu bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng tháng 5 so cùng kỳ năm trước tăng 22,6%, cao hơn nhiều so với mức tăng 12,7% của tháng 4. Tốc độ tăng trưởng này phản ánh tiêu dùng trong nước được củng cố và sự quay trở lại của du khách quốc tế sau khi Chính phủ mở cửa biên giới vào cuối tháng 3 năm 2022. Khoảng 173.000 lượt khách quốc tế đến Việt Nam trong tháng 5, cao hơn 70% so với tháng 4 ,là con số cao nhất kể từ tháng 4 năm 2020, nhưng vẫn chưa bằng 16% mức ghi nhận được trước đại dịch.
Là lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề hơn so với doanh thu bán lẻ hàng hóa, song doanh thu dịch vụ tiêu dùng đã bật tăng trở lại trong tháng 5 nhờ dịch vụ lưu trú và ăn uống bùng nổ, tăng gần 70% và đã cao hơn 12,4% so với mức trước đại dịch cách đây 3 năm. Doanh thu dịch vụ lữ hành tuy thấp hơn 60% so với mức trước đại dịch,songcũng tăng gấp ba lần so với cùng kỳ năm trước.
Trong bối cảnh bất ổn toàn cầu, xuất nhập khẩu gánh nhiều hệ lụy \Cán cân thương mại hàng hóa 5 tháng đầu năm đã bị thâm hụt tới 1,7 tỷ USD
Theo các nhà phân tích, sau 3 tháng tăng tốc, tăng trưởng xuất khẩu đã giảm từ 25,2% so cùng kỳ năm trước của tháng 4 xuống 18,0% vào tháng 5 và tăng trưởng nhập khẩu chậm lại với tốc độ 14,6%, thấp hơn so với 16,5% trong tháng 4 .Tăng trưởng xuất khẩu thấp chủ yếu là do xuất khẩu điện thoại giảm mạnh (từ 52,0% của tháng 4 xuống chỉ còn 15,2% trong tháng 5). Mặt khác, sản xuất máy móc bị chững lại và kim ngạch nhập khẩu máy móc, một kênh cung cấp đầu vào quan trọng cho xuất khẩu giảm dần.
Nhìn chung, xuất khẩu sang Hoa Kỳ giữ vững mức tăng trưởng với tốc độ 29,2% so cùng kỳ năm trước; xuất khẩu sang Trung Quốc giảm sâu từ 19,5% của tháng 4 xuống chỉ còn 3,6% trong tháng 5. Sự giảm tốc này chủ yếu xuất phát từ xuất khẩu điện thoại giảm và xuất khẩu máy vi tính và điện tử chững lại,
Tăng trưởng nhập khẩu đi ngang, thể hiện sự không đồng đều giữa các mặt hàng. nhập khẩu, máy móc tương đương 14% tổng kim ngạch nhập khẩu giảm 3,5% trong tháng 5/2022,là tháng giảm thứ 3 liên tiếp. Nhập khẩu nhiên liệu các loại tiếp tục gia tăng với tốc độ chậm hơn, từ 117,9% so cùng kỳ năm trước của tháng 4 giảm xuống còn 61,5% trong tháng 5. Nhập khẩu vải và các đầu vào dệt may và da giày chiếm 8,0% tổng kim ngạch nhập khẩu, đã tăng trở lại, với tốc độ 8,0% so cùng kỳ năm trước trong tháng 5 so với 1,0% của tháng 4. Theo thị trường, nhập khẩu từ Trung Quốc tăng tốc từ 11,5% của tháng 4 lên 17,0% trong tháng 5 và nhập khẩu từ Hàn Quốc lại giảm từ 40,7% xuống còn 23,3% trong cùng thời gian.
Đầu tư là xã hội là khâu tạo sự ổn định vĩ mô, trong điều kiện Việt Nam vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài(FDI) giữ vai trò rất quan trọng . \Những tháng đầu năm 2022 mặc dù vốn FDI đăng ký có giảm nhưng vốn giải ngân vẫn tiếp tục gia tăng mạnh.
Trong tháng 5 năm 2022, vốn FDI đăng ký chỉ đạt 879 triệu USD, thấp hơn gần 50% so với cùng kỳ năm trước, là mức thấp nhất kể từ tháng 9 năm2020 và là tháng giảm thứ tư liên tiếp. Điều này phản ánh những bất định gia tăng do giãn cách xã hội để kiểm soát dịch COVID-19 kéo dài và những xung đột giữa một số quôc gia. Sau thời gian tương đối sôi động, hoạt động sáp nhập và mua lại (M&A) chậm lại tháng thứ 2 liên tiếp, với giá trị góp vốn và mua cổ phần trong tháng 5 giảm 40% Tuy nhiên, vốn FDI thực hiện trong tháng 5 vẫn tăng 8,5% so cùng kỳ năm trước, đánh dấu chuỗi 6 tháng tăng liên tiếp giải ngân tăng trưởng.
Lạm phát nhích lên nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với mục tiêu 4%
Phân tích hoạt động kinh tế vĩ mô, chuyên gia W.B nhận thấy, Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) đã tăng tháng thứ tư liên tiếp, từ 2,6% của tháng 4 lên 2,9% trong tháng 5/2022, tương đương với tỷ lệ lạm phát tháng 5/2021.
Giá xăng và dầu diesel tăng lần lượt đến 5,9% và 4,0% là yếu tố chính đóng góp vào lạm phát. Lạm phát giá lương thực, thực phẩm cũng nhích nhẹ từ 1,1% so với cùng kỳ năm trước trong tháng 4 lên 1,3% vào tháng 5. Lạm phát cơ bản, cũng tăng nhưng với mức thấp hơn, từ 1,5% trong tháng 4 lên 1,6% trong tháng 5.
Chi phí đầu vào và giá cả đầu ra đều tăng tăng chậm trong 3 tháng qua .Tuy vậy, các chỉ số này vẫn cao hơn xu hướng lịch sử. Diễn biến giá cả nêu trên cũng có thể thấy qua giá nhập khẩu bình quân một số mặt hàng nhập khẩu. Giá xăng dầu tiếp tục tăng nhưng với tốc độ chậm hơn so với tháng 2 và tháng 3, trong khi giá than lại giảm sau 2 tháng tăng vọt. Sau khi giảm trong tháng 3, giá phân bón và sắt thép tăng nhẹ trong tháng 4 và tháng 5, Giá phân bón tăng 2,8% vào tháng 4 và 5,6% trong tháng 5, giá sắt thép tháng 4 tăng 4,2% và 1,8% trong tháng 5 qua đó đã khẳng định nhiên liệu nhập khẩu là mặt hàng chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ những biến động toàn cầu .
Tín dụng tăng trưởng mạnh mẽ, giúp hỗ trợ phục hồi nền kinh tế
Tín dụng đối với nền kinh tế trong tháng 5 tăng 16,9% so cùng kỳ năm trước, tương đương với mức tăng của những tháng trước nhưng cao hơn cùng kỳ năm trước 1,5%,
Sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế làm tăng nhu cầu tín dụng phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp và tiêu dùng của hộ gia đình. Tuy nhiên, lãi suất liên ngân hàng qua đêm đã giảm mạnh từ 2,56% trong tháng 2 xuống 1,37% trong tháng 4 và 0,33% trong tháng 5, gần bằng mức lãi suất trong tháng 5/2021. Đây là dấu hiệu của thanh khoản dồi dào.
Các cấp có thẩm quyền đã chính thức ban hành chính sách hỗ trợ lãi suất có mục tiêu, có thời hạn thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2022-2023 Hỗ trợ lãi suất đã nhắm đến một số ngành cụ thể, bao gồm những ngành bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi đại dịch như vận tải và kho bãi, dịch vụ lưu trú, ăn uống,và du lịch. Những biện pháp hỗ trợ này có tổng quy mô ở mức 40 nghìn tỷ đồng, tương đương 1,7 tỷ USD hoặc 0,5% GDP và có hiệu lực đến hết năm 2023
Theo các chuyên gia Ngân hàng Thế giới Thu ngân sách Nhà nước Việt Nam tăng mạnh đã góp phần duy trì cân đối và ngân sách Nhà nước liên tiếp bội thu Tổng thu ngân sách Nhà nước đã tăng 29,4% so cùng kỳ năm trước. Tháng 5 là tháng tăng thứ 5 liên tiếp nhờ tổng cầu trong nước được củng cố, trong khi tổng chi ngân sách Nhà nước đi ngang. Nhờ đó, cân đối ngân sách Nhà nước tháng 5/2022đạt bội đạt bội thu 1,8 tỷ USD. Tính chung 5 tháng đầu năm 2022, Chính phủ thu được 57,1% tổng dự toán thu nhưng chỉ chi 1/3 tổng dự toán chi, cân đối ngân sách bội thu 9,5 tỷ USD. Giải ngân vốn đầu tư công đạt 22,0% kế hoạch, tăng nhẹ so với tỷ lệ 21,4% cùng kỳ năm trước. Chi thường xuyên chỉ đạt 38,6% dự đoán, thấp hơn so với 41,6% cùng kỳ năm trước. Kho bạc Nhà nước phát hành trái phiếu Chính phủ bằng đồng nội tệ có tổng giá trị tương đương 343 triệu USD trong tháng 5, đều với kỳ hạn 10 năm trở lên. Tỷ lệ trúng thầu tăng từ 22% của tháng 4 tăng lên 43% trong tháng 5 đã đảo ngược lại xu hướng suy giảm trong 3 tháng trước đó. Tính chung 5 tháng đầu năm 2022, tổng khối lượng phát hành trái phiếu Chính phủ và trái phiếu Chính phủ bảo lãnh đạt 14,1% kế hoạch năm, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm trước.
Theo nhiều phân tích, nhu cầu vốn thấp từ phía Chính phủ dường như có tương quan với mức bội thu ngân sách lớn trong 5 tháng đầu năm 2022 và với sự gia tăng chênh lệch lợi suất trái phiếu giữa thị trường sơ cấp và thứ cấp. Lợi suất trái phiếu Kho bạc kỳ hạn 10 năm nhích nhẹ từ 2,28% vào cuối tháng 4 lên 2,34% vào cuối tháng 5 trên thị trường sơ cấp, nhưng tăng lên đến 3,25% trên thị trường thứ cấp.
Thay cho lời kết
Nền kinh tế nước ta đã duy trì được đà phục hồi mạnh mẽ trong tình trạng bất định gia tăng, giá hàng hóa thế giới tăng cao, chuỗi cung ứng bị gián đoạn và điều kiện tài chính toàn cầu đang bị thắt chặt.
Từ tầm nhìn khách quan của định chế tài chính toàn cầu, Ngân hàng Thế giới đã lưu ý, các cấp có thẩm quyền cần thận trọng với rủi ro lạm phát liên quan đến xu hướng giá nhiên liệu và hàng hóa nhập khẩu tiếp tục gia tăng, có thể cản trở quá trình phục hồi tổng cầu trong nước.
W.B nhấn mạnh, các biện pháp hỗ trợ tạm thời, trong đó hỗ trợ trực tiếp có mục tiêu cần được cân nhắc để giúp các hộ nghèo chống chọi với giá nhiên liệu gia tăng. Do cú sốc giá hàng hóa thế giới ảnh hưởng chủ yếu đến xăng dầu, làm tăng chi phí vận tải nên chính sách trợ giá tạm thời, cho các đối tượng sử dụng xăng dầu cũng là biện pháp nên được cân nhắc để giảm bớt khó khăn và hạn chế áp lực lạm phát.
Từ tầm nhìn dài hạn chuyên gia ngân hàng Thế giới khuyến nghị Chính phủ nên khuyến khích đầu tư nhằm giúp tăng tổng cung, khuyến khích sản xuất và sử dụng năng lượng thay thế, những giải pháp này có thể làm giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào nhiên liệu nhập khẩu trong trung hạn và thúc đẩy tăng trưởng xanh trong dài hạn./.
