Bảo hiểm xã hội tự nguyện hiện nay chưa thật sự thu hút người tham gia vì nhiều lý do. Một trong những nguyên nhân chính là chế độ chính sách của BHXH tự nguyện còn hạn chế so với BHXH bắt buộc, khi người tham gia BHXH tự nguyện không được hưởng các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai sản, trợ cấp thất nghiệp, trong khi mức đóng lại tăng lên do mức chuẩn nghèo khu vực nông thôn tăng, trong khi mức hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước còn thấp. Điều này khiến nhiều người lao động, đặc biệt là những người có thu nhập thấp hoặc không ổn định, gặp khó khăn khi quyết định tham gia.
Thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hiện nay là 20 năm, điều này cũng tạo ra rào cản đối với nhiều người lao động lớn tuổi hoặc những người bắt đầu tham gia muộn, khiến họ không cảm thấy lợi ích từ việc tham gia BHXH tự nguyện. Ngoài ra, sự tham gia của cấp ủy và chính quyền địa phương trong việc mở rộng phạm vi BHXH còn hạn chế. Công tác truyền thông về chính sách BHXH cũng đã được tăng cường, nhưng vẫn cần thêm thời gian để thay đổi nhận thức của người dân, đặc biệt là tại các khu vực vùng sâu, vùng xa, nơi tiếp cận thông tin còn khó khăn.
Số người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện giai đoạn 2016 đến nay. Nguồn: Bảo hiểm xã hội Việt Nam.
Trước thực trạng này, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) năm 2024, có hiệu lực từ 1/7/2025, đã có những điều chỉnh nhằm gia tăng quyền lợi cho người tham gia và tạo động lực thúc đẩy số lượng người tham gia BHXH tự nguyện. Một trong những điểm nổi bật là quy định người lao động tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng trợ cấp khi sinh con, nếu đã đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi sinh. Mỗi trường hợp sinh con sẽ nhận trợ cấp 2 triệu đồng từ ngân sách Nhà nước.
Đặc biệt, điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu cũng được giảm xuống còn 15 năm, thay vì 20 năm như trước đây. Điều này giúp mở rộng cơ hội cho những người lao động có thời gian tham gia muộn vẫn có thể nhận lương hưu khi đến tuổi nghỉ hưu.
Ngoài ra, luật cũng có những quy định sửa đổi về việc hưởng BHXH một lần, nhằm khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu, thay vì nhận một khoản tiền trong ngắn hạn. Chính sách này không chỉ giúp người lao động đảm bảo quyền lợi về dài hạn, mà còn góp phần vào việc giảm thiểu tình trạng hưởng BHXH một lần, vốn đã gia tăng trong thời gian qua.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam cam kết sẽ tiếp tục triển khai các giải pháp đồng bộ nhằm khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện, hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân. Các giải pháp này bao gồm đẩy mạnh truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của BHXH, và tăng cường sự phối hợp giữa các cấp chính quyền trong việc mở rộng phạm vi bao phủ BHXH.
Với những cải cách trong luật mới, kết hợp với các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, ngành BHXH hy vọng rằng số lượng người tham gia BHXH tự nguyện sẽ gia tăng đáng kể trong thời gian tới, đảm bảo cho người lao động có cuộc sống ổn định và an tâm khi về già.
