Ba thế hệ, ba cuộc đời, nhưng tất cả đều gắn bó máu thịt với vận mệnh dân tộc, với đồng ruộng, với người nông dân, và với khát vọng làm cho nông nghiệp Việt Nam vươn lên. Họ là minh chứng sống động cho câu chuyện "cây đời xanh lá, cội rễ bám sâu," nơi tri thức được trao truyền và phát triển qua từng thế hệ, từ quốc gia đến tầm vóc quốc tế.
Giáo sư Đào Duy Anh: Từ chiến sĩ cách mạng đến học giả khai phá
Giáo sư Đào Duy Anh (1904-1988) là một trong những học giả lỗi lạc và có tầm ảnh hưởng sâu rộng nhất của Việt Nam trong thế kỷ XX. Ông không chỉ là một nhà khoa học uyên bác mà còn là một chiến sĩ cách mạng kiên cường.
Ngay từ những năm 1920, ông đã từ bỏ con đường công danh để dấn thân vào hoạt động yêu nước, từng giữ chức vụ Tổng Bí thư của Tân Việt Cách mạng Đảng, một trong ba tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam. Chính từ đó, ông đã nhận ra sức mạnh của tri thức và chuyển hướng sang con đường học thuật, với niềm tin rằng tri thức là vũ khí mạnh mẽ để xây dựng và bảo vệ nền văn hóa dân tộc.
Giáo sư Đào Duy Anh được xem là người đặt nền móng cho nền khoa học xã hội - nhân văn hiện đại của Việt Nam. Ông là người tiên phong áp dụng phương pháp duy vật biện chứng vào việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa, mở ra một hướng đi mới cho nền học thuật nước nhà. Di sản của ông vô cùng đồ sộ và đa dạng, trải rộng trên nhiều lĩnh vực.
Trong lĩnh vực văn hóa học và sử học, tác phẩm "Việt Nam văn hóa sử cương" (1938) của ông là một công trình mang tính đột phá, khi khẳng định rằng nền văn hóa Việt Nam có nguồn gốc từ nền văn hóa nông nghiệp. Các công trình như "Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỷ XIX" và "Đất nước Việt Nam qua các đời" đã trở thành tài liệu chuẩn mực cho nhiều thế hệ.
Về từ điển học, ông là người đặt nền móng cho ngành này với các cuốn "Hán-Việt từ điển" (1932) và "Pháp-Việt từ điển" (1936). Ngoài ra, ông còn có nhiều công trình nghiên cứu giá trị khác như "Lịch sử cổ đại Việt Nam", "Lịch sử tư tưởng Việt Nam", và "Nguồn gốc của các dân tộc Việt Nam", thể hiện sự uyên bác trên nhiều lĩnh vực.
Sau năm 1954, khi tham gia giảng dạy tại Đại học Tổng hợp Hà Nội, Giáo sư Đào Duy Anh không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn góp phần đào tạo nên một thế hệ các nhà sử học lỗi lạc. Ông được coi là người thầy của những tên tuổi lớn trong nền sử học Việt Nam như Giáo sư Phan Huy Lê, Giáo sư Trần Quốc Vượng, Giáo sư Hà Văn Tấn và Giáo sư Đinh Xuân Lâm. Chính những thế hệ học trò này đã tiếp tục phát triển và làm giàu thêm nền học thuật nước nhà, tạo nên "tứ trụ" của nền sử học hiện đại Việt Nam.
Với những đóng góp to lớn đó, Giáo sư Đào Duy Anh được vinh danh là "cây đại thụ" của nền học thuật Việt Nam. Ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học và công nghệ vào năm 2000. Tầm ảnh hưởng và uyên bác của ông còn vượt ra ngoài biên giới quốc gia, khi từ điển Larousse của Pháp đã tôn vinh ông là "nhà bách khoa toàn thư của thời hiện đại".
Để tưởng nhớ và tôn vinh ông, tên của Giáo sư Đào Duy Anh đã được đặt cho nhiều tuyến đường quan trọng tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Thanh Hóa, cũng như một số trường học trên cả nước. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là một hành trình từ chí sĩ cách mạng đến học giả lỗi lạc, là hình mẫu của sự cống hiến không ngừng nghỉ vì sự phát triển của dân tộc.
Giáo sư, Viện sĩ Đào Thế Tuấn: Người mở đường cho nông nghiệp hiện đại
Giáo sư, Viện sĩ Đào Thế Tuấn (1931-2011) là một trong những nhà khoa học hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn. Là con trai của học giả nổi tiếng Đào Duy Anh, ông đã tiếp nối và phát triển tư tưởng của cha mình một cách xuất sắc. Sau khi được đào tạo bài bản ở Liên Xô, ông đã dành trọn cuộc đời để cống hiến cho sự nghiệp khoa học và phục vụ người nông dân Việt Nam.
Ông được coi là "cha đẻ" của ngành Hệ thống nông nghiệp ở Việt Nam. Với tầm nhìn đi trước thời đại, ông không chỉ là người tiên phong đưa khái niệm này vào Việt Nam mà còn đặc biệt chú trọng đến việc phát triển một môn khoa học riêng về nông thôn.
Ông đã đào tạo nên nhiều thế hệ sinh viên, đặt nền móng cho chuyên ngành khoa học phát triển nông thôn, một lĩnh vực rất có ý nghĩa trong đời sống của Việt Nam ngày nay. Để hiện thực hóa tầm nhìn của mình, Giáo sư Đào Thế Tuấn đã sáng lập ra Hội Khoa học Phát triển Nông thôn và Tạp chí Khoa học Phát triển Nông thôn với sự hỗ trợ từ các nguồn tài trợ quốc tế, đặc biệt là từ Pháp.
Giáo sư Đào Thế Tuấn là một trong những nhà khoa học sớm nhất đặt vấn đề về phát triển khoa học công nghệ, nguồn nhân lực, và đặc biệt là kết nối hợp tác quốc tế để phát triển nông nghiệp công nghệ cao và nông nghiệp sinh thái. Ông có những đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu và đề xuất chính sách "Khoán 10", chính sách Tam Nông (Nông nghiệp, Nông dân, Nông thôn), và cả chính sách Nông thôn mới.
Đặc biệt, ông là người sớm nhận ra vai trò to lớn của các làng nghề trong phát triển kinh tế nông thôn và nông nghiệp sinh thái. Những nghiên cứu của ông về chuỗi giá trị và thị trường xuất khẩu đã góp phần định hướng cho nhiều chính sách phát triển.
Những cống hiến to lớn của ông đã được ghi nhận bằng nhiều danh hiệu và giải thưởng cao quý trong và ngoài nước. Ông được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Nông nghiệp Liên Xô (1985), nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh (2005) và danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới (2000). Các giải thưởng quốc tế danh giá như Huân chương Bắc đẩu bội tinh của Pháp và Giải thưởng quốc tế René Dumont (2003) cũng là minh chứng cho tầm vóc của ông.
Để vinh danh những đóng góp không ngừng nghỉ đó, đầu năm 2023, thành phố Hà Nội đã đặt tên một tuyến phố mang tên Đào Thế Tuấn tại quận Long Biên. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là một minh chứng sống động cho tinh thần học hỏi không ngừng, lòng yêu nước sâu sắc và sự cống hiến hết mình cho khoa học, vì một nền nông nghiệp hiện đại và bền vững của đất nước.
Viện sĩ Đào Thế Anh: Người đương đại kết nối nông nghiệp toàn cầu
Viện sĩ, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Thế Anh (sinh năm 1964) là một trong những chuyên gia nông nghiệp hàng đầu của Việt Nam, người đang tiếp tục sứ mệnh của gia đình, không chỉ ở trong nước mà còn vươn ra tầm vóc quốc tế. Là thế hệ thứ ba của một gia đình trí thức nổi tiếng, ông mang trong mình sự kế thừa và phát triển từ cả ông nội, Giáo sư Đào Duy Anh (nhà sử học), và cha mình, Giáo sư, Viện sĩ Đào Thế Tuấn (nhà nông học), đặc biệt là tư tưởng về nông nghiệp sinh thái và hệ thống nông nghiệp.
Viện sĩ Đào Thế Anh đã có những đóng góp quan trọng trong việc đảm bảo an ninh lương thực và phát triển bền vững trên nhiều quốc gia, được cộng đồng quốc tế ghi nhận. Ông là một trong những chuyên gia có tầm ảnh hưởng lớn trong các chương trình hỗ trợ Nam-Nam, đặc biệt là trong việc phát triển nông nghiệp sinh thái cho các nước châu Phi và Cuba.
Với hơn 25 năm hợp tác cùng CIRAD (Trung tâm Hợp tác Nghiên cứu Nông nghiệp Quốc tế vì Phát triển của Pháp) và vai trò là thành viên Hội đồng Khoa học của tổ chức này, Viện sĩ Đào Thế Anh đã góp phần thúc đẩy các chương trình nghiên cứu về nông nghiệp bền vững. Ông cũng đã đưa ra nhiều sáng kiến và mô hình giúp xây dựng chuỗi giá trị nông sản minh bạch, đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, góp phần vào sự phát triển của Việt Nam và là bài học kinh nghiệm quý báu cho nhiều quốc gia đang phát triển khác.
Hiện nay, với vai trò Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam,(nguyên Phó Giám đốc Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) ông đã dẫn dắt nhiều hoạt động nghiên cứu hướng tới một nền nông nghiệp bền vững.
Những cống hiến không ngừng nghỉ của ông đã được ghi nhận bằng các giải thưởng quốc tế danh giá. Năm 2018, ông được Chính phủ Pháp trao tặng Huân chương Công trạng Nông nghiệp. Đặc biệt, vào năm 2020, ông đã được bầu làm Viện sĩ nước ngoài của Viện Hàn lâm Nông nghiệp Pháp, một vinh dự hiếm có, khẳng định tầm vóc và những đóng góp mang tầm quốc tế của ông cho nền nông nghiệp thế giới.
Viện sĩ, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đào Thế Anh là một minh chứng sống động cho việc kế thừa và phát huy những giá trị truyền thống của gia đình, đồng thời mở rộng tầm ảnh hưởng của khoa học Việt Nam ra toàn cầu, góp phần giải quyết những thách thức chung của nhân loại về lương thực và môi trường.
Ba thế hệ, ba con người đã dành trọn cuộc đời mình tận hiến cho nền khoa học nước nhà, cho nông nghiệp, nông dân và nông thôn Việt Nam, góp phần vào sự tiến bộ của nhân loại. Họ là những người đã biến tri thức thành sức mạnh, biến lý thuyết thành hành động, để góp phần xây dựng một nền nông nghiệp Việt Nam vững mạnh, giúp cho đời sống của người dân được no ấm, hạnh phúc hơn. Họ chính là biểu tượng của tinh thần cống hiến, của lòng yêu nước và của niềm tin vào một tương lai tươi sáng cho đất nước./.
