Tháng Tám âm lịch, khi trời vào thu, lúa trên đồng đã gặt, rơm đã chất thành đụn, bầu trời cao và trong, ấy cũng là lúc Tết Trung Thu ghé về từng làng quê Việt. Dù cuộc sống có bộn bề đến đâu, thì vào đêm Rằm ấy, người ta vẫn dành thời gian để thắp một chiếc lồng đèn, gói bánh trung thu, rót chén trà và cùng nhau ngắm trăng – như một lời hẹn hò với cội nguồn và tình thân.
Tết Trung Thu năm nay – 2025 – rơi vào ngày 6/10 dương lịch (15/8 âm lịch), là dịp để nhìn lại một trong những lễ hội đẹp nhất trong đời sống tinh thần người Việt – vừa mang ý nghĩa dân gian, vừa là lễ hội của gia đình, của trẻ thơ và của sự đoàn tụ.
Giá trị tinh thần Tết Trung Thu từ ngàn xưa vẫn được người Việt gìn giữ và trân trọng. Ảnh: Internet.
Hồn dân gian từ thuở xa xưa…
Người Việt không ai là không biết câu chuyện chị Hằng – chú Cuội, từng được bà kể, mẹ ru khi còn thơ bé. Ở vùng nông thôn, những giai thoại dân gian như thế luôn được gìn giữ, bởi nó không chỉ là chuyện cổ tích, mà còn là nơi lưu giữ những giấc mơ tuổi thơ, gắn bó mật thiết với đồng ruộng, trăng rằm và nếp nhà xưa.
Dù lịch sử Trung Thu có thể bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa hay nền văn minh lúa nước của người Việt, thì ở Việt Nam, lễ hội này đã được ghi nhận từ thời nhà Lý. Khi ấy, vua Lý tổ chức cúng trăng tại kinh thành Thăng Long để tạ ơn thần Rồng vì đã mang mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu
Vì khi đi vào những giai thoại thì người Việt Nam và Trung Quốc đều có những nguồn gốc Tết Trung Thu khác nhau. Nếu như ở Trung Quốc được nhắc nhiều đến mối tình của Hằng Nga và Hậu Nghệ, thì ở Việt Nam, người dân biết đến Tết Trung Thu qua câu chuyện chị Hằng và chú Cuội.
Tết Trung Thu vì thế không đơn thuần là ngày hội của trẻ con, mà từng là dịp của người lớn – để ngắm trăng, thưởng trà, cùng nhau kể chuyện thời vụ, dự đoán mùa màng qua màu sắc ánh trăng. Trăng thu màu vàng – năm ấy tằm tơ bội thu; trăng xanh hay lục – e rằng thiên tai sẽ tới; trăng cam trong sáng – đất nước an bình.
Mâm cỗ trăng rằm – nơi hội tụ của tình thân
Theo thời gian, Tết Trung Thu trở thành ngày hội được mong chờ nhất trong năm của trẻ em nông thôn. Khi tiếng trống múa lân rộn rã vang lên đầu làng, những đôi mắt trẻ thơ sáng rực, chạy ùa ra đường với chiếc lồng đèn ngộ nghĩnh trong tay. Có em cầm lồng đèn cá chép, có em đeo mặt nạ chú Tễu, có đứa lon ton theo sau đoàn múa lân, không rời.
Ở quê, mỗi chiếc lồng đèn có khi không phải mua, mà do chính tay cha mẹ tự làm, từ giấy bóng kiếng, nan tre, que gỗ. Chút vụng về, chút vụn vặt, nhưng lại đầy ắp yêu thương. Những món đồ chơi truyền thống như mặt nạ giấy bồi, đầu lân, trống cơm, hay chú ngựa gỗ vẫn được giữ lại – không phải vì không có điều kiện mua đồ mới, mà bởi người nông thôn hiểu rõ giá trị của cái hồn cổ xưa không thể bị thay thế.
Trung Thu, nhà ai cũng bày mâm cỗ. Có nhà khá giả thì đầy ắp bánh trái, kẹo ngọt; nhà nghèo hơn thì đơn sơ vài quả chuối, trái bưởi, bánh nếp mẹ làm. Nhưng chung quy lại, không khí sum vầy, tiếng cười trẻ nhỏ, ánh mắt ông bà ngắm cháu... mới là thứ làm nên vị Trung Thu.
Khoảnh khắc trăng lên đến đỉnh trời, cả gia đình ngồi quanh mâm cỗ, phá bánh, uống trà, ngắm trăng. Trẻ nhỏ thì cười đùa, người lớn kể chuyện xưa, hỏi thăm nhau mùa màng. Đó là thời khắc lặng lẽ mà thiêng liêng, không cần điều gì lớn lao – chỉ cần có nhau là đủ.
Giữ gìn một nét đẹp truyền thống không bị nhạt phai Vầng trăng và mái nhà
Ở một số miền quê, vào đêm Trung Thu, người ta còn tổ chức thả đèn hoa đăng. Những chiếc lồng đèn hình hoa sen, hoa đăng, bên trong ghi lời ước nguyện, thả trôi theo dòng nước. Đó là lúc con người gởi gắm mong cầu về mùa màng tươi tốt, gia đạo yên vui, đất nước bình an.
Cảnh tượng ấy – ánh sáng lấp lánh trôi trên mặt nước, tiếng người cười nói râm ran, và ánh trăng soi bóng những nụ cười – là hình ảnh hiếm hoi mà sâu đậm, chỉ có thể tìm thấy ở những miền quê Việt mỗi dịp Trung Thu về.
Trong nhịp sống hiện đại, ở không ít đô thị, Trung Thu đôi khi bị thương mại hóa, trở thành dịp tặng quà doanh nghiệp, những chiếc bánh đắt đỏ, hay sân khấu ca nhạc nhảy nhót lạc điệu. Không sai – nhưng cũng dễ làm phai nhạt cái hồn giản dị, gần gũi vốn có của lễ hội này.
Chính vì vậy, những giá trị truyền thống ở nông thôn – từ trò chơi dân gian, cách bày mâm cỗ, múa lân làng xóm, đến những chiếc lồng đèn cha làm – cần được nâng niu, gìn giữ như một di sản tinh thần quý giá. Trung Thu là Tết của tình thân, của ký ức, của những điều giản dị mà thiêng liêng – đừng để mai này chỉ còn là hoài niệm.
Tết Trung Thu không chỉ là ngày hội, mà còn là một khoảng lặng trong năm để người ta sống chậm lại, nhớ về nguồn cội, về mái nhà xưa và những người thân yêu. Dưới ánh trăng tròn, mọi khoảng cách được xóa nhòa, mọi trái tim như gần lại – bởi chúng ta đều cùng hướng về một điều thiêng liêng: gia đình và quê hương.
Trung Thu về, dù bạn ở nơi đâu, cũng đừng quên ngước nhìn lên bầu trời – nơi có vầng trăng tròn vẫn soi sáng như ngày thơ bé. Và biết đâu, đâu đó ở quê nhà, có người đang nhớ bạn, đang chờ bạn cùng phá cỗ, cùng ngắm trăng...
V.X.B
